Enkele jaren geleden organiseerde SoundinMotion twee concertreeksen getiteld “The Chicago Jazz Connection” en “The New York Jazz Connection”, waarmee in en rond Antwerpen een aantal kwalitatieve bands werden gepresenteerd met een link naar beide steden. Tijdens een fascinerende OORSTOF-avond op zondag 24 april waren Chicago en New York alweer alomtegenwoordig, al hadden ook twee Belgen heel wat in de pap te brokken.
Van Dendermonde naar New York, het is geen alledaagse move. Maar een ambitieuze muzikant als Raphael Malfliet heeft er nu eenmaal wat voor over om zijn artistieke ideeën in de praktijk te kunnen brengen. In 2014 stapte deze jonge bassist op het vliegtuig richting de Big Apple en speelde daar een reeks concerten met gitarist Todd Neufeld en drummer/percussionist Carlo Costa, enkele gelijkgestemde zielen die zich wel konden vinden in de eigenwijze muzikale exploten van de in 1990 geboren Belg. Daarmee was een duurzame connectie gelegd en eind 2015 keerde Malfliet terug naar New York om met dit trio enkele van zijn composities in te blikken, met het oog op een release ergens eind 2016. Hun concert in het Antwerpse Zuiderpershuis was een voorproefje van wat we binnen enkele maanden op die plaat mogen verwachten.
Via een geraffineerd detailspel eiste het trio aandacht en concentratie, en werd het publiek al van bij de openingsminuten op scherp gezet. De percussie van Costa speelde daarin een bepalende rol en zorgde voor de meest opvallende bewegingen. De set die de Italiaanse New Yorker rond zich had gebouwd (compleet met grote trom, houtblokken en bekkens) leek een soort androgyne tussen een jazzdrum en een klassieke percussieset, en daarnaast werd nog eens een heel gamma aan stokken, mallets en ander gerief gehanteerd om al die klankbronnen aan te boren. Hij zette dit alles echter heel zuinig en bedachtzaam in want de stilte had een prominente plaats binnen de composities. Malfliet is naar eigen zeggen beïnvloed door componisten als Feldman, Stockhausen, Webern en Ligeti, en dat was ook wel te merken aan de esthetiek binnen zijn werk, waar al het overbodige werd weggelaten en enkel de essentie overbleef.
Er werd gewerkt met deels grafische partituren (nog zo’n link met bovengenoemde componisten) en de muziek zweefde ergens op een plaats waar compositie en improvisatie een bizarre paringsdans hielden. Voor het publiek was het dan ook vooral een fascinerend schouwspel om de drie bezig te zien binnen een eerder impliciet afgebakend muzikaal speelterrein, waar twee uitgebreide stukken zich traag ontwikkelden via zowel conventioneel gecomponeerde partijen als meer verdoken en geïmproviseerde bijdragen. Malfliet hield zijn elektrische bas daarbij bijna voortdurend rechtop zoals een contrabas, gebruikte meermaals de strijkstok en vond een goede tegenstem in de afwisselend ijle en scherpe erupties van Neufelds gitaar.
Het geluidsniveau haalde nergens een noemenswaardige piek, het hele gebeuren had wat weg van een beheerste muzikale meditatie met een onvoorspelbare dynamiek, wat een beetje aan het opmerkelijke album Koan van Tyshawn Sorey deed denken. Op een gegeven moment kon men zelfs een klok horen tikken achterin de zaal, waardoor het plots daagde dat we de tijd tijdens deze performance helemaal uit het oog hadden verloren. Nu is het voor het trio vooral zaak om dit geheel overtuigend te vertalen naar de aangekondigde plaat, want dit was van het meest intrigerende en hermetische dat het OORSTOF-publiek de afgelopen jaren al kreeg voorgeschoteld.
Over naar Chicago dan, waar de hedendaagse jazz toch nog altijd iets meer in de traditie lijkt te zijn geworteld dan bij de New Yorkse collega’s. Ook bij het Josh Berman Trio klinken oude voorbeelden nog steeds door in de muziek, hoewel het totaalplaatje op en top hedendaags kan worden genoemd. Aanvoerder en kornettist Josh Berman speelt een sleutelrol in het jazzgebeuren van Chicago en was daarom enkele jaren geleden al te gast in Antwerpen met zijn kwintet Old Idea, in het kader van “Chicago Jazz Connection”. Deze keer was hij er met zijn trio, of toch min of meer, want de vaste drummer Frank Rosaly werd vervangen door de Engelse meesterimprovisator Paul Lytton. Bassist Jason Roebke tekende wel present en ook de Belgische rietblazer Joachim Badenhorst stond als speciale gast op de affiche.
Vorig jaar verscheen op het befaamde Delmark-label de eerste plaat van het trio A Dance And A Hop. De composities op die plaat werden volgens Berman deels geïnspireerd door een korte tournee die hij met Badenhorst ondernam in 2012, waardoor het niet onlogisch was dat hij dit repertoire nu opnieuw met de Antwerpenaar onder handen nam. Er werd alleszins gretig geput uit die debuutplaat, te beginnen met het herkenbare “Blues”, dat de groep vanuit een simpel thema meteen richting groepsimprovisatie katapulteerde. Er leken in het eerste deel van het concert overigens verschillende stukken aan elkaar te worden geplakt, een collage die fragmenten van traditie en vernieuwing als een kleurrijk en coherent geheel presenteerde.
Af en toe was het moeilijk om de bijdragen van Roebke te ontwaren (Lytton durfde stevig doormeppen op zijn cimbaal) maar hij zorgde wel telkens voor een heel stabiele verbinding tussen blazers en ritmesectie. Daar kwam wel eens een loepzuiver swingmoment uit voort, al was dat meestal maar voor enkele maten want altijd was er wel een saboteur van dienst. Solo’s werden door de andere musici bovendien beantwoord of uitgedaagd waardoor iedereen voortdurend op zijn hoede moest zijn. Badenhorst liet enkele mooie, beheerste dingen horen op tenorsax (met een gruizige, bijna vintage klank en precies ook wat multiphonics) terwijl Berman voor flitswerk zorgde en met het timbre van zijn instrument speelde door de lippen eerder zijdelings op het mondstuk te zetten.
Het viertal had enkele dagen kunnen repeteren voor hun concert en het bewoog zich dan ook met veel vertrouwen doorheen de soms bochtige composities (waaronder “Today’s Date”), die naar het einde van het concert toe steeds compacter werden. Een stevig duet tussen Lytton en Badenhorst (op basklarinet ondertussen) zorgde nog voor wat extra poeier, hoewel de tegen elkaar op schetterende blazers de temperatuur ook duchtig de hoogte in joegen. Berman leek zowaar te schrikken toen een volgepakt Zuiderpershuis na afloop haar enthousiasme liet blijken, wat overigens een meer dan terechte beloning was het gelegenheidskwartet. Maar dat gold net zozeer voor de organisatie, die met haar eigenzinnige programmatie toch alweer gelijk kreeg.
