Final Portrait, een biopic van Stanley Tucci over het getormenteerde creatieproces van Alberto Giacometti, laat u al even gefrustreerd achter als zijn protagonist. De film sleept zich tergend traag voort en lijkt een constante herhaling van enkele scènes. Dit kunstenaarsportret is er een zoals we er al ontelbare zagen: vervuld met clichématige concepten over het kunstenaarsgenie.
Kunst ontdekken door naar het leven van de kunstenaar te kijken, gaat terug tot een van de eerste kunsthistorici, Giorgio Vasari, maar de samenhang tussen leven en kunst is nog steeds iets waar al te vaak op gefocust wordt. Hierdoor wordt — zeker in cinema — het oeuvre vaak gereduceerd tot dramatische gebeurtenissen en creatieve uitspattingen. Ook in Final Portrait bestaat er geen enkele kunsthistorische achtergrond, geen enkel diepgaander begrip van het werk zelf, amper een tijdscontext en de karakters zelf zijn tot karikaturen gereduceerd.
Armie Hammer, vorig jaar te zien in het poëtische Call me by your Name, speelt de homoseksuele Amerikaanse schrijver James Loyd, die vaak bevriend raakt met de kunstenaars waarover hij schrijft. Parijs is — zoals regelmatig doorheen de geschiedenis van de film — de romantische, kunstzinnige plek bij uitstek waar geniale geesten elkaar ontmoeten. De bewondering voor de stad kan ook op een manier geuit worden die zelf creatieve sferen oproept, zoals in Minelli’s meesterwerk An American in Paris, dat eveneens over een — weliswaar niet echt erkende — schilder gaat. Hier worden de scènes zelf schilderijen en inspireren ze zich op allerlei kunststromingen die floreerden in deze stad. Final Portrait is vormelijk oninteressant en de mise-en-scène voelt — ondanks de vele sigarettenassen en pleistervlekken — zeer artificieel en leeg aan.
De relatie tussen Giacometti (vertolkt door Geoffrey Rush) en Hammer vertoont weinig spanning of dynamiek en de schrijver — die voor zijn verhalen toch een dieper begrip van de kunstenaar zou moeten tonen — is hier een proper geschoren, rechtzittende jongeman met een ietwat verdwaasde blik die niet veel te zeggen heeft en zich gedraagt als het schoothondje van de kunstenaar.
De enige scène waarin we een beetje ademruimte krijgen en die een sterke compositie bevat, is misschien die waarin Loyd gaat zwemmen, maar al snel bevinden we ons wederom in het rokerige atelier.
De camera, vaak vanuit het standpunt van de schrijver, is bij momenten overdreven onstabiel en zet zelden de beeldende kunst van Giacometti om naar een boeiende cinematografische vorm. De uitdaging het medium film in te zetten om beeldende kunst op een vormelijk sterke manier naar het witte doek te vertalen, werd nochtans met succes aangegaan door cineasten als Alain Resnais en Chris Marker met hun meesterwerk Les statues meurent aussi, of door Michelangelo Antonioni in Lo sguardo di Michelangelo, waarin wondermooie sculpturen wakker lijken te worden door middel van de camerabewegingen.
En zo is Final Portrait een film die we al duizendmaal gezien hebben. De bohemien-kunstenaar leeft in Parijs, werkt in een rommelig atelier ergens in een steegje en beschouwd zijn vaste prostituee als muze. Giacometti wordt geportretteerd als een briljant genie, onverstoorbaar in zijn creatieproces waarin hij als een bezetene steeds opbouwt en weer uitwist. Het idee van de kunstenaar als genie is al even geconstrueerd als deze film: hij bevindt zich steeds in stoffige ateliers, kan niet met geld omgaan, is egocentrisch en opvliegend, maar hem wordt alles vergeven.
Vanaf de eerste Amélie Poulin-achtige muzikale begeleiding, de extreem onstabiele camerabeelden langs de staten van Parijs en de filosofische uitspraken van de kunstenaar, beseffen we dat de film ook niet veel verder zal gaan dan dat en zeker niet buiten de lijntjes zal kleuren. Final Portrait sleept zich voort en is ontzettend repetitief. Deze negentig minuten durende dialoog lijkt zich wel vier uur lang te recycleren. Dezelfde scènes worden tot in den treure toe herhaald en de filosofische intervallen zijn oninteressant en clichématig. Na de zesde maal dat de kunstenaar op exacte dezelfde manier tegen zijn werk vloekt, krijgen we de neiging hetzelfde te doen tegen het scherm.
Final Portrait mag dan wel over een belangrijke kunstenaar gaan, we beleven geen esthetische ervaring, de verveling lijkt enkel toe te nemen en onze kennis over kunst zou bijna gaan afnemen tijdens het bekijken van deze film.
