Nick Cave is een man van vele talenten. Naast een getalenteerd songwriter is de man met de übercoole snor ook een begenadigd zanger, muzikant, auteur, acteur en scenarist. Het is vooral dat laatste dat nu van belang is. In 2005 was Cave al verantwoordelijk voor het scenario van de bikkelharde Australische noodlotswestern The Proposition. De regie van zijn eerste script legde hij in handen van brother in arms en jeugdvriend John Hillcoat. Nu, zeven jaar later, is het van hetzelfde laken een broek. Cave zag wel graten in het boek The Wettest County In The World van Matt Bondurant, een op feiten gebaseerde neerslag van de illegale moonshine-activiteiten van de gebroeders Bondurant ten tijde van de Amerikaanse drooglegging. Cave deed opnieuw een beroep op John Hillcoat en transformeerde het boek tot de film Lawless, een prent die stand houdt als conventioneel gangsterdrama, maar eveneens aan elkaar hangt van de genreclichés en een originele optiek mist.
Van 1920 tot 1933 gingen de Verenigde staten gebukt onder de drooglegging, wat wilde zeggen dat alcohol een verboden product was (the horror, the horror…). Over het gehele land zagen vele niet al te koosjere onderwereldfiguren hierdoor een lucratieve handel in illegale drank ontstaan. Franklin County in Virginia was bijvoorbeeld zo een plaats waar het illegaal stoken uitgroeide tot een familiezaak, ook bij de familie Bondurant. Lawless volgt de broers Jack, Forrest en Howard Bondurant tijdens hun illegale praktijken. Forrest (Tom Hardy) fungeert als de bedeesde, maar tevens gewelddadige patriarch van de broers. Met Howard (Jason Clarke) als rechterhand waakt hij erover dat alle zaken vlot verlopen en dat de Bondurants de belangrijkste drankleveranciers blijven in de regio. Jack (Shia LaBeouf) is dan weer de jongste telg, die zich koste wat het kost wil profileren tegenover zijn broers en zijn zin voor ondernemerschap wil tonen. Alles gaat goed totdat Charlie Rakes opduikt, een vastberaden en sadistische agent uit Chicago. Rakes verklaart de oorlog aan de Bondurants, wat het bloed al snel doet vloeien door de zanderige wegen van Franklin County.
Hillcoat liet eerder al weten dat hij een grote fan is van genrefilms, wat duidelijk te zien is aan zijn nieuwste worp. Lawless is een period gangsterdrama met duidelijke kenmerken van een rurale western. Twee genres die even Amerikaans zijn als apple pie. Allemaal goed en wel, maar spijtig genoeg overstijgen Hillcoat en Cave nooit de de conventionele stereotypen die deze genres met zich meebrengen. Lawless bulkt van de thema’s die de ene déjà-vu na de andere oproepen. Broederliefde, de Amerikaanse ondernemingszin, blinde hebzucht, corrupte flikken, bloederig gangstergeweld en familiewaarden. Been there, done that. Lawless slaagt er niet in om al die ingrediënten tot een origineel geheel te kneden. De band tussen de broers komt ook nooit volledig tot zijn recht, waardoor de hoop op een vlezige familietragedie uitblijft. Uiteindelijk is het niets meer dan het zoveelste misdaadfilmpje.
Hillcoat concentreert zich te veel op een wereld die gedomineerd wordt door brutaal en kortstondig geweld. Net zoals in The Proposition schuwt hij dan ook het bloedvergieten niet. Als je de vergelijking maakt, merk je wel dat het geweld veel minder effectief is dan in zijn eerdere film en meer gebruikt wordt voor het theatrale effect. Waar het in The Proposition haast een poëtische brutaliteit inhield, overstijgt het in Lawless amper de entertainmentwaarde. Als je de film dan toch wil definiëren, dan is Lawless eerder een kroniek over mannelijk haantjesgedrag dat sadistische proporties aanneemt in een omgeving die gevormd is door zulk gedrag. Schedels worden ingestampt, halzen worden doorgesneden en testikels gecoupeerd, allemaal zonder enige doelgerichte meerwaarde voor het verhaal. Spierballengerol en niets meer.
Hillcoat verdient wel krediet voor zijn neus voor sfeerschepping en hult alles in een prima regie. Zoals altijd zijn Hillcoats beelden van een zorgvuldig uitgepuurd vernuft. De weidse heuvels en de stoffige paden van Franklin County brengt hij met evenveel glans in beeld. Het geweld is dan misschien niet zo doeltreffend en overtuigend relevant, Hillcoat brengt het met vakmanschap op het scherm. De begeleiding van de muziek van Nick Cave en Warren Ellis maakt de verpakking compleet.
De sterrencast van Lawless riep ook veel verwachtingen op, verwachtingen die de acteurs grotendeels waarmaken. Het ensemble wordt aangevoerd door Tom ‘Bane’ Hardy, die bewijst dat hij geen gasmasker nodig heeft om te grommen en te mompelen. Net als in The Dark Knight Rises is Hardy een voltreffer als dreigende aanwezigheid die elk moment kan uitbarsten in grof geweld. Zijn personage Forrest balanceert op een uitwendige vredigheid en een inwendige onrust. Tegenover Hardy staat de energieke Shia Labeouf die de opportunistische en wat naïeve Jack neerzet. De meest opvallende rol is dan weer voor Guy Pearce, die blijkbaar zin had om eens goed te overacteren als de wrede special agent Charlie Rakes, die er een haast fascistisch modegevoel op nahoudt. Dat is leuk voor enkele minuten, maar vervalt al snel in een totaal opgeblazen en ongeloofwaardige acteerprestatie. Gary Oldman komt ook even piepen als gladde gangster, maar beperkt zich eerder tot een soort van cameo. Het vrouwelijk schoon komt van Mia Wasikowska en Jessica Chastain, waarvan vooral de laatste goed haar mannetje staat tussen al dat testosteron. Chastain heeft een niet echt vlezige rol als stadsmeisje dat haar heil zoekt in de heuvels van Virginia, maar voldoet in een ietwat matriarchale positie.
Lawless is niet de straffe misdaadkroniek geworden die we hadden verwacht, maar voldoet in mindere mate als alledaags gangsterdramaatje. Het is een stevig geregisseerde blik op een anekdote uit een belangrijke periode van het Amerika uit de twintigste eeuw. De vorm overheerst over de inhoud, wat spijtig is. Toch zijn we nog steeds fan van de tandem Hillcoat-Cave, maar dat ze maar snel terug op het niveau van The Proposition beginnen presteren. Proost!
