Ze zeggen dat we allemaal 21 gram lichter gaan wegen op het
exacte moment dat we sterven, fluistert Sean Penn ons toe aan het
einde van ’21 Grams’. En blijkbaar is dat echt zo, een arts heeft
aan het begin van de 20ste eeuw een onderzoek gedaan waarin hij een
stervende op een speciale combinatie bed/weegschaal legde, en
wachtte op hun dood. Bij dieren vond dit plotselinge
gewichtsverlies niet plaats – de 21 gram werden dan ook
toegeschreven aan de ziel die het lichaam verlaat, en die bij
dieren niet aanwezig is. Een toepasselijke titel, want als er iets
is dat deze film heeft, dan is het wel een ziel. Een diep
gekrenkte, zwaar door het leven teleurgestelde ziel, honderdmaal
vertrappeld. Maar t󣨬 ondanks alles, nog steeds optimistisch in
z’n geloof in de menselijke goedheid. Alejandro González Iñárritu,
de regisseur van ‘Amores Perros’,
maakt zijn Amerikaans debuut met ’21 Grams’, en weet zijn reputatie
van uitzonderlijk groot talent te bevestigen.
Sean Penn speelt Paul Rivers, een terminaal zieke man die wacht
op een transplantatiehart, maar weinig hoop koestert er tijdig één
te zullen krijgen. Zijn vriendin probeert hem te overtuigen om
sperma te doneren zodat zij later een kind van hem zal kunnen
krijgen. Maar in extremis krijgt hij toch nog de gelegenheid z?n
leven te verlengen, wanneer een vader samen met z’n twee
dochtertjes overreden wordt en sterft. Paul krijgt het hart van
deze man, maar kan niet rustig slapen tot hij te weten kan komen
van wie het afkomstig is. Zijn zoektocht leidt hem naar Christina
Peck (Naomi Watts, uit ‘Mulholland
Drive’), die dus buiten haar man ook haar beide kinderen
verloren is.
Benicio Del Toro vult de driepersoonsstructuur van de film aan
met zijn rol van Jack Jordan, een kleine crimineel die na z?n
laatste vrijlating een born again christen is geworden. Een
enkele seconde onoplettendheid achter het stuur, en een
paniekreactie daarna zijn echter voldoende: hij overrijdt de man en
kinderen van Christina en pleegt vluchtmisdrijf.
De levens van die drie mensen komen (letterlijk) tot een
pijnlijke botsing, die hen alledrie enkel achterlaat met wanhopige
vragen naar de reden van dit alles. Waarom moest een man sterven om
Pauls leven te rekken, indien niet te redden? Waarom moest
Christina iedereen verliezen die ze had? Waarom moest Jack, die nog
zó z’n best doet om een goed, christelijk leven te leiden, net op
het verkeerde moment op de verkeerde plaats zijn? We zien de
personages uit ’21 Grams’ radeloos op zoek gaan naar antwoorden
waar die niet te vinden zijn: in onmogelijke liefde, in een geloof
dat plots volslagen betekenisloos lijkt, in wraak die toch nooit
zal volstaan, in drank, in drugs… En niets dat helpt.
Al het voorgaande klinkt behoorlijk deprimerend, en dat is het
ook. Maar het klinkt ook behoorlijk eenvoudig, een
rechttoe-rechtaan drama, en dàt is het zeker niet. Iñárritu begint,
in navolging van Amores Perros,
behoorlijk met de structuur te schuiven, vertelt het eenvoudige
verhaal van zijn film op een ingewikkelde manier. Er wordt heen en
weer gesprongen in de tijd dat het een lieve lust is, we zien de
gevolgen van oorzaken die we nog niet kennen, we vullen zelf
stukjes in zoals we ervan uitgaan dat die gebeurd zouden kunnen
zijn, enkel om later onze vermoedens bevestigd, dan wel ontkracht
te zien. Tijdens het eerste uur ben je continu bezig met het
ordenen en herordenen van de gebeurtenissen in een zekere mate van
chronologie. Dan pas begint de rode draad van het verhaal
duidelijker zichtbaar te worden, en wordt het eenvoudiger om de
draagwijdte van bepaalde sleutelscènes in te schatten.
Die eigenaardige structuur, die de eerste helft van ’21 Grams’
soms moeilijk te volgen maakt, werd vaak bekritiseerd, maar zet de
gebeurtenissen op eenvoudige chronologische volgorde, en je hebt
lang zo’n krachtige film niet meer. Deze puzzelvorm verplicht de
kijker immers om vanaf de eerste tot de laatste minuut bij de les
te blijven, je moet en je zàl blijven nadenken, er is een
voortdurende inspanning van het publiek vereist. Krijg je nu de
gebeurtenissen in hun gewone volgorde, dan krijg je een relatief
eenvoudig, makkelijk te volgen drama dat je passief over je heen
laat waaien. Dan is het plots niet meer nodig om zoveel van jezelf
in die film te investeren, en de emotionele betrokkenheid wordt
minder. En bovendien (dat moet ook gezegd worden), zouden een
aantal onwaarschijnlijke toevalligheden in de plot dan ook veel
beter naar de oppervlakte komen, terwijl ze nu vrijwel onopgemerkt
voorbij gaan.
’21 Grams’ is een loodzwaar drama, over mensen die vergiffenis
zoeken, een bepaalde vorm van verlossing, zodat ze ’s nachts zouden
kunnen slapen zonder wakker te liggen van de geesten uit hun
verleden. Veel van de impact van de film ligt bij de acteurs: Sean
Penn speelt hier een doodziek man, en maakt nog meer indruk dan in
?Mystic River? (hoewel dat er ook
aan kan liggen dat hij in een veel betere film zit). Naomi Watts
gooit àlle ijdelheid overboord en speelt een vrouw die mentaal
volkomen in elkaar is gestuikt – vaak ziet ze eruit alsof ze al
dagenlang niet meer geslapen heeft, laat staan een bad genomen,
haar ogen continu rood van de tranen. De scène waarin haar verteld
wordt dat haar beide kinderen dood zijn, is immens indrukwekkend –
gefilmd met een handgehouden camera (zoals alles, trouwens), tussen
de ruggen van de beide dokters door, alsof de cameraman zelf
gegeneerd was om erbij te zijn. Je ziét de wereld van die dame
instorten, het valt af te lezen van haar gezicht, uit haar ogen.
Benicio Del Toro is al net zo goed: we hebben zijn gekwelde gezicht
al eerder gezien, maar de immense intensiteit die hij hier aan de
dag legt overtreft zelfs zijn werk in ‘Traffic’. Hiermee heeft hij ‘The Hunted’ alweer ruimschoots
goedgemaakt.
Iñárritu filmt het hele ding handgehouden – de hoofdpersonages
hebben geen stabiliteit in hun leven, geen zekerheden, waarom
zouden wij dat moeten hebben? Het beeld is vaak korrelig, de
kleuren sterk verbleekt, en tóch is dit geen geaffecteerde
camerazwierderij, zoals mindere regisseurs dat zouden gebruiken om
een gebrek aan inhoud te maskeren. Ik probeerde me op een bepaald
moment voor te stellen hoe een scène uit ’21 Grams’ eruit zou zien
in stabiel gefilmde, glossy 35 mm film. Het rauwe effect, de
urgentie die van het hele ding uitstraalt, zou voor een groot deel
wegvallen.
’21 Grams’ zal ongetwijfeld felle voor- en tegenstanders hebben:
het is een lood-, maar dan ook loodzware film en soms moeilijk om
te volgen, een film waar je voor moet wérken. Maar wie die moeite
wil doen, krijgt er iets heel moois voor terug. Zeer warm
aanbevolen.
http://www.21-grams.com/index.php
