In 2017 zijn de Oscars not so white anymore met sterke medespelers als Moonlight (acht nominaties), Fences (vier nominaties) en ook Hidden Figures, die drie Oscarnominaties in de wacht kon slepen. In 1961 zag Hollywood er net een tikkeltje anders uit: als er al Afro-Amerikanen zouden meewerken achter de schermen, zullen ze zich bevinden in een aparte ruimte, met aparte toiletten en in het bezit van een apart, speciaal voor hen (lager) bepaald loon. Separate but equal, weet je wel. Segregatie, discriminatie en seksisme waren schering en inslag in de Amerikaanse sixties, iets wat Theodore Melfi op bijzondere wijze weergeeft in Hidden Figures dat zich precies in die setting afspeelt. De plot: drie Afro-Amerikaanse vrouwen die het tegen alle verwachtingen in, elk op hun eigenzinnige manier, maken in de door blanke mannen overheerste wetenschappelijke wereld van NASA. In de hoofdrol: verdwaasde blikken van die zonet benoemde blanke mannen.
Katherine G. Johnson, Dorothy Vaughan en Mary Jackson zijn drie sterke, intelligente personages met hun eigen droom: Katherine probeert haar eigen plek op te eisen in de Space Task Group die de koers rond de aarde van John Glenn berekent, Mary wil het schoppen tot eerste vrouwelijke, Afro-Amerikaanse ingenieur en Dorothy steelt een boek over programmeren in de blanke sectie van de bibliotheek en onderwijst haar team van computers — Afro-Amerikaanse vrouwelijke rekenwonders van NASA — wanneer echte computers hun manuele rekenwerk dreigen te vervangen. Geen van deze drie doelen zijn vanzelfsprekend voor een zwarte vrouw die dagelijks een cocktail van dubbele discriminatie voorgeschoteld krijgt: een bodempje seksisme getopt met racisme en nog wat ijsblokjes erbij. Katherine kan geen vergaderingen bijwonen, dit niet enkel omdat ze zwart is, maar ook omdat die vergaderingen “niet ingericht zijn voor vrouwen”. Ingenieur worden zit er ook niet in voor Mary, want de lessen zijn “niet gericht op vrouwen” en de universiteit is nog steeds gesegregeerd ondanks de Brown vs. Board of Education-wet van 1954. Mary vat het samen in één zin: “Every time we get a chance to get ahead, they move the finish line.”
De eerste scène waarin je de drie dames gepresenteerd krijgt, zet meteen de toon voor de hele film: Katherine, Dorothy en Mary hebben autopech en weten op een kalme, gevatte wijze aan een onzinnige boete van een racistische agent te ontkomen. Al in de eerste vijf minuten wordt komaf gemaakt met het aloude stereotype van het grofgebekte, vaak mollige, schreeuwerige Afro-Amerikaanse vrouwelijke Hollywoodpersonage dat je tegenkomt in de recente, omstreden remake van Ghostbusters en in veel oudere gedrochten als Norbit. Hidden Figures slaagt erin om geloofwaardige personages te schetsen die met een trotse blik en rechte schouders jarenlange praktijken als whitewashing en racistische stereotypering de rug toekeren. Bovendien wordt het draagvlak van deze personages des te groter dankzij de krachtige vertolkingen van Taraji P. Henson (Katherine), Janelle Monae (Mary) en de met een Oscarnominatie bekroonde Octavia Spencer (Dorothy).
Een heikel puntje van het biografische drama is vaak het larger-than-life-syndroom: je krijgt een te geïdealiseerd — en soms gesimplificeerd — beeld van de gebeurtenissen voorgeschoteld waarbij de geloofwaardigheid begint te wankelen. Ook Hidden Figures ontsnapt hier niet aan: vaak blijken de personages net iets te eendimensionaal in hun gedragingen. De grootste karikaturen blijken Mr. Harrison, hoofd van de Space Task Group, en bullebak Paul Stafford te zijn. Enerzijds heb je de al te empathische Mr. Harrison, de white saviour die zich over Katherine ontfermt als ze weer maar eens moest spurten naar de enige coloured toilets enkele kilometers van haar kantoor. Compleet op eigen houtje schaft hij de gesegregeerde koffie en toiletten af, een actie die noch protest, noch enthousiasme oplevert bij zijn team.
Aan de andere kant heb je Paul Stafford, die er met zijn hardnekkige racistische tunnelvisie maar niet in slaagt om Katherine te zien voor wie ze is: een intelligente en noodzakelijke bijdrage voor de Space Task Group. Keer op keer wordt hij geconfronteerd met zijn ongelijk, maar toegeven doet hij nooit. Waarschijnlijk zal het er in de realiteit wel iets genuanceerder aan toe gegaan zijn en het valt te betwijfelen of Mr. Harrison de woorden “Here at NASA we pee the same colour” ooit uitsprak. Ondanks dat niet alle personages evenveel vlees toebedeeld kregen, valt dit desalniettemin te vergeven. De geïdealiseerde voorstelling waarbij de drie heldinnen hun doel bereiken, ongeacht de weerbarstigheid van alle elementen rondom hen, is uiteindelijk waarover het gaat: nog voor de Civil Rights Act van 1964 de eerste Afro-Amerikaanse vrouwelijke ingenieur worden, nieuwe wiskunde creëren en een team compleet zelfstandig opleiden tot vrouwelijke programmeurs, zal misschien nu eenmaal een beetje larger-than-life aangevoeld hebben.
Hidden Figures kan je niet meteen cinematografisch vernieuwend noemen. Het bevat alle elementen van het gemiddelde historisch-biografische drama: de noodzakelijke “based on true events” bij de openingsscène, een behoorlijk voor zichzelf sprekende regie en aan het einde verschijnen de latere ontwikkelingen van de hoofdpersonages in combinatie met de originele foto’s van Katherine G. Johnson, Dorothy Vaughan en Mary Jackson. Voor de functionele soundtrack werd de wellicht symbolische keuze gemaakt voor Pharell Williams, die op de juiste momenten vrolijke deuntjes of stille pianomomentjes uit zijn mouw schudt. Het flexibele camerawerk doet niets onverwachts of verrassends, maar ook niets wat het niet zou moeten doen. Kortom, heel veel valt er niet aan te merken op de regie: het is stijlvol en beheerst zodat de nadruk des te meer komt te liggen op de opvallende plot.
Als er iets vernieuwend is in het genre Afro-Amerikaanse emancipatie, is het misschien het kleine narratief. Dit is geen Selma waarin de Afro-Amerikaanse bevolking als het ware in één klap emancipeert, dit zijn de eerste noodzakelijke barsten die het pad voor Martin Luther King vrij maakten. Juist daarin zit de schoonheid van Hidden Figures: het gaat om drie schijnbaar alledaagse figuren, onzichtbaar in de geschiedenis, maar elk met hun verhaal dat moet verteld worden.
