Nadat Martin Von Krogh, een gelauwerde fotojournalist bij Newsweek, terugkeerde van Afghanistan, werd hij meteen overvallen door het idee dat zijn fotoreeks over Cinema Pameer de essentie van de plek niet genoeg belichaamde. De charme van de ietwat vervallen bioscoop in het centrum van Kaboel en de mensen die deze plek in stand houden, verdienden volgens hem een verdere verkenning en meer aandacht. Een kickstarter werd gelanceerd, Von Krogh nam de tijd om ook de opname van bewegend beeld onder de knie te krijgen en keerde tussen 2008 en 2016 meermaals terug naar Kaboel om uiteindelijk meer dan vierhonderd uren aan beeldmateriaal te verzamelen.
Dat alles werd gemonteerd tot een uiterst charmante documentaire die net onder de tachtig minuten afklokt.Tijdens die compacte speelduur weet von Krogh als een volleerd filmmaker de ziel van zijn onderwerp te koppelen aan een knappe esthetiek, waarbij het escapisme dat cinema biedt met veel oog voor detail sfeervol gedocumenteerd wordt. De conflictueuze setting van een door oorlog geteisterd gebied zou in handen van een mindere regisseur te makkelijk kunnen leiden tot een afstandelijke observatie, waarbij Cinema Pameer weggezet wordt als een vreemd curiosum waar we vanuit een ivoren toren naar kijken.
Natuurlijk komen de grote verschillen in cultuur aan bod en bieden ze een interessant perspectief, maar Von Krogh mikt finaal op iets wat politiek en geloof weet te overstijgen: de verbindende en genezende kracht van cinema. Dat niet iedereen even gecharmeerd is door de zevende kunst, wordt duidelijk geïllustreerd als de manager, Said Khalid Sadat, aangeeft zijn job liever te verzwijgen uit schrik niet serieus genomen te worden door vrienden en familie. Even later horen we een voorbijganger (die tevergeefs naar binnen gelokt wordt) vertellen dat films niet bedoeld zijn voor “dorpelingen zoals hij”. Die aversie, of die nu voorkomt uit geloofsovertuiging of complete desinteresse voor het medium, wordt knap afgezet tegen de beleving binnen de muren van Cinema Pameer, waar de camera wondermooi met licht (en krullende sigarettenrook) speelt terwijl glimlachende gezichten, fonkelende ogen en openvallende monden gekadreerd worden wanneer de filmprojector draait.
Even mooi zijn de getuigenissen van zowel personeel als cliënteel. Zo is er de driftige “Generaal” (Mohammad Ashram Sharif) die de vaak uitzinnige meute – tijdens de film dansen, roepen en afval op de grond deponeren lijken normaal – hetzij via luidsprekers in de zaal, hetzij via directe confrontatie probeert in te tomen, want: “Als mensen zich niet kunnen gedragen in de cinema, hoe kunnen we dan ooit ons land heropbouwen?” Of het ontroerende relaas van Fayzullah, een man die door granaatscherven een been verloor en zelfs op de sterfdag van zijn pasgeboren zoon troost zoekt en vindt in de cinema.
De docu snijdt gaandeweg meer ontluisterende taferelen aan, zoals de publieke lynchpartij op de 27-jarige Farkhonda in 2005, of de constante dreiging van de Taliban die het ophalen van films in Pakistan tot een bijzonder riskante onderneming maakt. Dat die terreurdreiging nog een dagelijkse realiteit vormt, uit zich in een bermbom die op klaarlichte dag recht voor de deur van Cinema Pameer afgaat. Ondanks die hardheid blijft Von Kroghs’ docu te allen tijde een parabel over hoop en de vurige wens van een land dat uit de as wil verrijzen, waarbij plekken zoals Cinema Pameer helpen om ellende te vergeten en verbondenheid wordt gestimuleerd.
Vormelijk wordt dat vakkundig gesteund door de sfeervolle en warme fotografie van de Zweedse regisseur die, teneinde snel te kunnen evacueren in geval van een escalerend conflict, ervoor koos om te werken met een compacte full-frame camera (de Nikon D800) in combinatie met een PIX E-5 videomonitor. Of er nu gefilmd wordt vanuit een rijdende auto, met een drone of in de duistere omgeving van de cinemazaal, het zijn stuk voor stuk zorgvuldig ingevulde composities die Von Kroghs’ sterke achtergrond als fotojournalist etaleren. Een documentaire die haar onderwerp met zoveel liefde en geduld – de volledige productie nam ruim acht jaar in beslag – benadert is één ding, maar als dat dan ook nog gepaard gaat met een filmische kwaliteit, halen wij graag de loftrompet boven.
