Rode gordijnen, vreemde personages en absurde plotwendingen. Die elementen lagen aan de basis van de eerste twee seizoenen van Twin Peaks en zijn ook nu, in het derde seizoen, van tel. Een verouderde Laura Palmer stamelt: “Do you recognize me?” Ja, en nee, is het antwoord. Het is even geleden.
Even recapituleren: wie was Laura Palmer ook weer? Een overbodige vraag natuurlijk, want de moord op deze scholier in Twin Peaks nam begin jaren negentig bezit van iedereen die in de buurt van een televisie kwam. Helaas werd deze moord onder druk van de zender véél te vroeg opgelost, waarna de serie zonder doel en absurder dan ooit tevoren voortkabbelde en werd afgevoerd. Zou een nieuw seizoen, meer dan 25 jaar na het laatste, dan geen afbreuk doen aan het geheel? De vraag mag gesteld worden.
Makers David Lynch en Mark Frost hadden niet de intentie om een televisieshow te maken, maar wel een film: “One film broken into eighteen parts,” verklaart Lynch. De nieuwe reeks is ononderbroken gefilmd op basis van één lang script, nadien is het geheel in afleveringen verdeeld. Lynch en Frost kozen uiteindelijk zelf het aantal. Twin Peaks: The Return is een herinnering aan het feit dat televisie op verschillende manieren kan gemaakt worden. Volgens Lynch hebben de verhalen die op televisie verteld worden de mogelijkheid om door te blijven gaan en zich te blijven ontwikkelen. “The stories that you tell on cable can go on and on and on. It’s really beautiful.” Twin Peaks was ‘het dorp van iedereen’, daarom was de serie zo populair. Het nieuwe seizoen is een terugkeer naar dat geliefde dorp, maar veel van de gebeurtenissen vinden ook plaats in Las Vegas en South Dakota.
De serie investeert verder in Dale Cooper, de FBI-agent die de moord op Laura Palmer onderzocht. Eigenlijk zijn er twee Coopers. Of zelfs drie, als Douglas “Dougie” Jones, een gefabriceerde Cooper, zou worden meegeteld. De oorspronkelijke Cooper gaat door een stopcontact en vult het leven van verzekeringsagent Dougie Jones in. De overdracht loopt echter niet zo vlot: Cooper komt volledig incapabel uit het stopcontact en zijn enige drijfveer is koffie. De tweede Cooper heeft lang haar en moordt er op los.
Denk terug: op het einde van het vorige seizoen ramde Cooper zijn hoofd tegen een spiegel en zag in zijn reflectie Killer Bob, een demonische entiteit die bezit neemt van mensen. Deze bezeten en moordlustige Cooper is een dubbelganger van de oorspronkelijke. Het verschil tussen deze twee Coopers lijkt ook de posities te definiëren waartussen de serie zich zorgvuldig weet te bewegen: van absurd en ogenschijnlijk simpel tot complex en alom gevaarlijk.
Bij regisseur David Lynch komen de meeste personages in tweevoud voor, maar met de Coopers benadrukt hij nog eens extra zijn opvatting over de maatschappij: mooi aan de oppervlakte maar tegelijkertijd heeft ze ook een duistere kant. Die duistere kant ziet al meteen van de eerste aflevering het daglicht: lokale schooldirecteur Bill Hastings wordt beschuldigd van moord op bibliothecaris Ruth Davenport; alleen het hoofd van de vrouw wordt teruggevonden en is geplaatst op het lichaam van een onthoofde man. Lynch lijkt dit seizoen zelfs nog verder te gaan en tast de ‘voor televisie toelaatbare grenzen’ af. Richard Horne, de ontspoorde zoon van Audrey Horne, rijdt met een truck een jongen dood en pleegt vervolgens vluchtmisdrijf. Het exacte moment waarop de truck en de jongen versmelten, wordt expliciet in beeld gebracht. De camera blijft gefixeerd op het lichaam van de dode jongen, die door zijn moeder wordt vastgehouden. Er wordt niet weggekeken. Enkele afleveringen later gaat Richard de confrontatie aan met een lerares, die getuige was van de aanrijding. Hij valt haar brutaal aan en laat haar voor dood achter.
David Lynch en Mark Frost deinzen niet terug om zijwegen binnen het verhaal te verkennen. Lynch en Frost nemen hun tijd en de vertelling verloopt traag, maar dat loont. De vruchten van hun lef zorgen voor een oogst met een complexe verhaallijn en bijzonder uitgewerkte personages. Ook de camerabewegingen zijn traag en Lynch maakt gebruik van terugkerende statische beelden: van het filmen van stopcontacten tot een schijnbaar gepauzeerd beeld van Laura die in het oor van Cooper fluistert. De suspense wordt daardoor merkelijk verhoogd. De beelden bevatten vaak meerdere transparante lagen en Lynch maakt van verdwijnen en verschijnen een spel. De kijker ziet niet altijd de bomen door het bos en niet alles kan door logica verklaard worden, binnen de serie is het overbodig om dit te proberen. “We are like the dreamer who dreams and then lives inside the dream.”
Het televisielandschap van zo’n 25 jaar geleden, waar het originele Twin Peaks eigenlijk een product van is, eiste toen een duidelijke verhaalstructuur voor zijn publiek. Lynch doet nu zijn eigen zin. De nieuwe reeks sluit perfect aan bij zijn films (Lost Highway, Mulholland Drive, Inland Empire). De verhaallijn loopt, vooral naar het einde toe, niet chronologisch en de verschillende gebeurtenissen worden herhaald, weergalmen en beïnvloeden elkaar op weergaloze wijze.
De Black Lodge, een paranormale ruimte in een alternatieve dimensie, is opnieuw een belangrijke locatie in de serie. De ruimte is nog steeds voorzien van rode gordijnen, is gehuld in mysterie, en vormt het middelpunt voor achterwaarts gespeelde dialogen. De oorspronkelijke Cooper zit aanvankelijk nog gevangen in de Black Lodge en komt er via een stopcontact uit. Lynch maakt ook opnieuw gebruik van de weg als metaforisch inhoudelijk element: in de Lynchiaanse film worden wegen gebruikt als symbolische setting en in close-up gefilmd. In Lost Highway en Twin Peaks: Fire Walk With Me introduceerde de weg in close-up steeds een pad naar (zelf)vernietiging. In de laatste aflevering van
Twin Peaks: The Return zijn Cooper en Laura een groot deel van de tijd onderweg in een auto. De kijker voelt het onheil, zeker wanneer er in de achterruit twee koplampen van een onbekende auto verschijnen. Maar Lynch weet het verwachtingspatroon echter te doorbreken: de koplampen verdwijnen en het loopt niet meteen slecht af voor Cooper en Laura. De weg moet in de laatste scènes dus eerder opgevat worden als een verplaatsing naar een andere staat van bewustzijn: Laura herinnert zich aanvankelijk niets, maar op het einde doet haar schreeuw toch een of andere bewustwording vermoeden. Lynch gunt de kijker echter geen mogelijkheid tot duidelijke interpretatie. Ook aan brandende personages en in rook gehulde locaties ontbreekt het niet in het nieuwe seizoen.
De achtste aflevering doet terugdenken aan het surrealisme van Eraserhead en is een hoogtepunt in de carrière van David Lynch. In de eerste tien minuten wordt de slechte Cooper neergeschoten door zijn partner Ray. Woodsmen, mysterieuze wezens uit de Black Lodge, sleutelen wat aan het lijk van Cooper en onthullen in zijn lichaam een bol met het gezicht van Bob. Cooper komt terug tot leven. Iets later
verandert de aflevering visueel en inhoudelijk volledig; Lynch ontplooit zijn meesterschap als filmmaker. In 1945 ontploft de eerste atoombom in White Sands, New Mexico en de kijker wordt diep meegezogen in de fysische en emotionele massa van de paddenstoelwolk. Verontrustende geluidseffecten en desoriënterende beelden bestoken het scherm. Uit de massa van de wolk komt de bol met het gezicht van Bob tevoorschijn, wat er op zou wijzen dat die uit de ontploffing is ontstaan. Verder in de aflevering wordt getoond hoe een gouden bal, met het gezicht van Laura, zich vormt en naar de aarde gezonden wordt. Nog verder, in 1956, na nog een tijdsprong, terroriseert een Woodsman een kleine stad in de woestijn van New Mexico. Ook is te zien hoe een vreemd insect in de mond van een slapend meisje kruipt. De aflevering draait volledig rond het goede en het slechte, of rond onschuld en totale vernietiging. De sfeer neemt tijdelijk een wild ritje op de achtbaan en Lynch goochelt met effecten. “Threnody for the Victims of Hiroshima” van componist Krzysztof Penderecki en “My Prayer” van de rhythm-and-bluesband The Platters (met David Lynch als zanger) vormen de sleutelstukken voor het geheel. Een groot deel van deze aflevering, anders dan de andere afleveringen, is opgenomen in zwart-wit. Het resultaat is een avant-gardistische totaalbeleving die nog maanden zal moeten bezinken.
“What year is this?” Hoewel de formule van David Lynch eigenlijk niet veel veranderd is, blijkt deze ook in 2017 nog te werken. Twin Peaks: The Return is veel complexer dan zijn vele achterlijke personages zouden kunnen doen vermoeden. Het nieuwe seizoen doet allesbehalve afbreuk aan het geheel en geeft menig criticus lik op stuk. Het zal ongetwijfeld een nieuwe generatie film- en televisiemakers beïnvloeden, enis een terugkeer naar het oude Twin Peaks én naar de films van David Lynch. “It’s sort of like going back to a place where you grew up. You know your way around even though things are a little different.”
Twin Peaks: The Return is nu te zien op Play More van Telenet.
