Zeventig jaar legt uitgeverij De Bezige Bij zich al toe op het vertalen van Italiaanse literatuur, en dat mag gevierd worden. Met een heruitgave van Cesare Paveses magnum opus De mooie zomer gebeurt dat in stijl. Zelden heeft literatuur de universele verwarring van jong zijn knapper gevat.
Natuurlijk is Cesare Pavese vooral bekend voor zijn eigen tragische levensloop, minutieus opgetekend in zijn dagboek Leven als ambacht. Maar er is meer aan die man dan het verhaal van een leven. Zonder enige twijfel is de Torineso ook één van de belangrijkste Italiaanse literaire figuren van de eerste helft van de twintigste eeuw, en de net opnieuw uitgegeven vertaling van La bella estate maakt nog eens duidelijk waarom.
“Begrijp jij die mensen, die op feesten de overwinning vieren van het leven op de dood / En die de kansen grijpen, waar ze liggen / En die altijd weten wat ze doen?” Die vraag stelde de betreurde Luc De Vos ooit vertwijfeld in “Beste Bill”, en het had rechtstreeks uit het oeuvre van Pavese kunnen komen. Niemand wist immers het ongemak van de jonge buitenstaander beter te vatten in zijn literatuur, en in De mooie zomer, dat hem kort voor zijn zelfgekozen dood nog de prestigieuze Premio Strega opleverde, is dat niet anders.
In deze bundeling van drie novelles draait alles om jongeren – tieners, twintigers – die hun weg zoeken in het echte, hevige leven, dat met grote ogen voor hun neus zien gebeuren, en zich er wanhopig aan vertillen: het is niets voor hen, zal nooit iets voor hen zijn, ze zijn er niet voor gemaakt. In de woorden van vandaag: ze zullen nooit cool zijn, hoe graag ze ook willen. En ze willen nochtans zo graag: Ginia uit het titelverhaal die net als de door haar bewonderde Amelia naakt wil poseren voor schilders, de naamloze verteller van De duivel op de heuvels die zich vooral ongemakkelijk voelt bij al het decadente, vitalistische geweld dat de cocaïnesnuivende Poli ontketent, de teruggetrokken Rosetta uit Vriendinnen die een kortstondige lesbische ervaring niet verwerkt krijgt.
In zijn kenmerkende, heldere stijl schetst Pavese portretten van mensen in de hevigste fase van hun bestaan; onwillig meezwalpend op de baren van het leven, onmachtig hun lot in handen te nemen. Het zijn filmische scenes die hij borstelt, en hij weet het. “Deze scene is al eens gespeeld”, merkt hij ergens schamper op, en niet zelden doen zijn droge aforismen aan de jonge Grunberg denken.
De schrijver speelt de tegenstellingen volop uit, zo merkt ook Paolo Giordano op in zijn voorwoord: stad tegen platteland, winter versus zomer, kunst botst met werken. Het draagt bij aan de verhevigde sfeer, de ongebreidelde gevoelens van verwarring en onrust. “Er zat in de lucht, in de drukte, zelfs in het duister van de lanen meer dan ik kon begrijpen en waarderen. Ik stond altijd op het punt een meisje aan te spreken of een onguur kroegje in te duiken, of te besluiten een weg in te slaan en tot de morgen door te lopen, om zomaar ergens te belanden.”
Pavese brengt echter meer dan wat individuele verhalen. Wat doorheen de drie los van elkaar staande verhalen – al lopen in het derde enkele voornamen achteloos, maar verdacht herkenbaar opnieuw aan – naar voor komt, is het beeld van een tijd vol verschuivingen. Ieder kent zijn plek in de maatschappij, maar die status quo wordt elke dag wat meer uitgedaagd. De seksuele moraal wordt door voorlopers op losse schroeven gezet, zijn brave muurbloempjes van hoofdpersonages zien het met ongemak aan; niets is zoals ze het verwachten.
En toch. “Deze moderne nachten, zijn zo oud als de wereld” noteert de auteur zelf. Wat hij vertelt is niets anders dan wat de meest schuchteren onder ons misschien pas onlangs hebben beleefd, of wat onze voorvaderen in Napoleontische tijden voelden. Pavese registreert het, voelt mee, en becommentarieert als de briljante observator die hij is. Alsof hij met Pieretto uit De duivel op de heuvels mee verzucht: “Ik ga hier niet weg, al zetten ze me er uit. Het is een prachtige komedie… Zolang het duurt.”
