Niemand moet nog overtuigd worden van de grote literaire kwaliteit van Julian Barnes’ laatste pennenvruchten. Maar waar was de Britse succesauteur een kleine dertig jaar geleden mee bezig? Een geschiedenis van de wereld in 10 ½ hoofdstuk is een intelligent boek, vloeiend en veelzijdig van stijl, onconventioneel van vorm. De lezer raakt echter nooit emotioneel betrokken, waardoor het allemaal alleen maar een spel lijkt.
Dankzij de recente successen van Julian Barnes liggen twee van zijn beginromans uit de jaren 80 opnieuw in de rekken. Net als Flauberts papegaai (1984) is Een geschiedenis van de wereld in 10 ½ hoofdstuk (1989) een ietwat experimenteel boek. Barnes vertelt hierin een uiteraard heel subjectieve geschiedenis van de wereld in afzonderlijke kortverhalen, met telkens een eigen stijl. De verhalen zijn losjes aan elkaar gelinkt door bijvoorbeeld het terugkerende beeld van boten of de arbitraire diersoort van de houtworm. Grote thema’s zoals de verwondering, het spiegeleffect van heden en verleden, ecologie en moraliteit zijn latent aanwezig. Desondanks is het geen zwaar boek: elke zwaarwichtigheid wordt gecounterd door Barnes karakteristieke ironische lichtvoetigheid.
Het eerste hoofdstuk vormt een humoristisch relaas van de grote zondvloed uit de Bijbel. Het hele verhaal van de ark wordt humoristisch herverteld. Noah en eigenlijk de hele mensheid komen er (moreel) berooid vanaf. Onze kleinmenselijke trekken worden genadeloos ontmaskerd door een houtworm. Aan de idee van een transcenderende God wordt door de agnost in Barnes levendig getwijfeld. Naast de verhalen bevat het boek allerhande genres zoals mijmeringen of rechtsverdedigingen. Barnes kan zich dus duchtig uitleven, toont wat hij kan, maar een echte meerwaarde vormt deze veelkleurigheid toch niet. Ook als ideeënroman staat het boek niet als een huis, daarvoor ondergraaft Barnes zichzelf te veel met zijn spitsvondigheidjes en plaagstoten.
Een geschiedenis van de wereld in 10 ½ hoofdstuk doet kort gezegd wat al te clever aan en dat is vermoeiend. Het geheel van deze collage overstijgt nooit de som der delen. Een echte ziel, gevormd door het als lezer emotioneel aangesproken worden, is grotendeels afwezig. En laat het nu net dat zijn dat zijn romans de jongste jaren zo fenomenaal maakt.
