Een echt grote verrassing was het niet dat Michael Haneke eerder dit jaar met de Gouden Palm naar huis mocht voor Amour. De critici waren er helemaal weg van en Haneke had eerder al eens de Palm gewonnen voor de verontrustende sociale studie Das Weisse Band. Als voormalig student psychologie, filosofie en drama stond Haneke tijdens zijn carrière als filmmaker voornamelijk bekend als een zeer klinisch en afstandelijk regisseur, die ons op brutale wijze confronteerde met onze fixatie op geweld en op meesterlijke wijze de kiemen van het nazisme uit de doeken deed. Haneke’s cinema geeft niet veel cadeaus aan zijn kijkers, maar engageert hen en houdt ons een spiegel voor waar we onszelf in kunnen zien. Het was dan ook even schrikken dat Haneke met Amour zijn meest toegankelijke film tot op heden aflevert, wat niet wil zeggen dat Amour een minder pijnlijke filmervaring betekent.
De twee centrale personages in Amour zijn de gepensioneerde muziekleraars Georges (Jean-Louis Trintignant) en Anne (Emmanuelle Riva), een koppel kranige tachtigers dat al tientallen jaren lief en leed met elkaar deelt. De liefde is misschien niet meer zo vurig als toen ze nog dartele twintigers waren, maar nog wel groot genoeg dat ze elkaar liefkozend in de ogen kijken, elkaars jas aangeven of de deur voor elkaar openhouden. Ze houden er een rustig en sereen leventje op na, totdat Anne het slachtoffer wordt van een herseninfarct en verlamd geraakt aan haar rechterzijde. Alsof dat nog niet genoeg is, blijkt ze ook dementerend te zijn. Georges weigert, tegen het advies van zijn dochter Eva (Isabelle Huppert) in, om haar naar een professionele instelling te sturen en besluit om de verzorging van Anne op zichzelf te nemen. Een taak die allesbehalve gemakkelijk blijkt.
Zoals eerder al opgemerkt is Amour niet onmiddellijk wat we van Haneke gewend zijn. De meeste van zijn vorige films waren ijzige studies met een psychologische, historische of sociale context. Daarbovenop wordt de wereld van Haneke meestal bevolkt door emotioneel gebrekkige individuen die weinig blijk geven van warmhartige humaniteit. Benny’s Video liet ons kennis maken met een seksueel gefrustreerde jongeman die voldoening zoekt in het vermoorden van een jong meisje. Funny Games was een perverse confrontatie met de fysieke realiteit van geweld en hoe we als kinderen van de mediacultuur er haast immuun voor zijn geworden. Met Caché maakte Haneke een thriller over de breekbaarheid van de middenklasse door een gelukkig koppel te terroriseren. In Das Weisse Band ten slotte keek Haneke op ijskoude wijze terug op het leven in een ruraal dorpje in het Duitsland van vlak voor WOI.
Hoewel Haneke nog steeds zijn zeer observerende stijl hanteert in Amour, lijkt het wel of hij plots enige verbinding heeft gelegd met zijn menselijkheid en het tijd achtte om een wat toegankelijkere film af te leveren. Amour doet zijn titel dan ook alle eer aan. Haneke schetst een zeer intiem portret over ouder worden, onbreekbare liefde en de verantwoordelijkheden dat die liefde met zich meebrengt. De liefde waarnaar de titel verwijst kan niet gedefinieerd worden door clichématige Hollywoodtermen, maar refereert eerder naar het feit dat een verbintenis tussen twee personen die van elkaar houden een constante uitdaging is, een toewijding die stand houdt, wat er ook mag gebeuren. Haneke confronteert ons met een zeer directe blik op wat het betekent om samen ouder te worden en welke uitdagingen dat met zich meebrengt. Op geen enkel moment draait hij dan ook rond de pot. We zien hoe Georges zijn dementerende vrouw helpt met het wassen, hoe hij haar eten geeft, hoe hij haar verhaaltjes voorleest en hoe hij omgaat met de sporadische koppigheid van zijn zieke vrouw. Amour doet je allesbehalve verlangen naar je oude dag, maar werkt ook hartverwarmend door de interactie tussen beide hoofdpersonages en de overgave van Georges voor het welzijn van zijn vrouw. Eigenlijk valt Amour nog enigszins te vergelijken met Funny Games. Waar je in die film bikkelhard geweld kreeg voorgeschoteld, krijg je hier op haast even meedogenloze wijze een blik op het verouderingsproces en de onvermijdelijke keerzijde van de sterfelijkheid.
Jean-Louis Trintignant en Emmanuelle Riva leveren enkele van de beste acteerprestaties van het jaar af en zouden nu al zeker moeten zijn van een Oscarnominatie. Riva, die de cinefielen onder ons nog herinneren als de mooie verschijning uit Alain Resnais’ Hiroshima Mon Amour, is monumentaal als een vrouw die volledig de controle kwijtraakt over haar lichaam en geest. Haar personage ligt hulpeloos aan haar bed gekluisterd, zich amper nog bewust van haar omgeving. Prachtig is de scène waarin Anne piano lijkt te spelen, totdat Georges naar de muziekspeler reikt en de muziek plots stopt. Je beseft dat Anne enkel de illusie had dat zij de muziek produceerde. Om Riva op die manier te aanschouwen gaat door merg en been. Trintignant is al even sterk als de echtgenoot, die ondanks zijn hoge leeftijd, nog een loodzware verantwoordelijkheid op zich neemt. Trintignant slaagt er perfect in om zowel de last als het doorzettingsvermogen van Georges te belichamen.
Haneke regisseert met beheersing en eindeloos respect voor zijn personages en onderwerp. Het is dan ook spijtig dat hij naar het einde toe het niet kan laten om er nog een ambigu verlengstuk aan te breien. Hoe dan ook, Amour is ongelofelijk krachtige cinema, subtiel, maar tegelijk ook zeer onbeschroomd. Amour is een film die zachtjes onder de huid kruipt en heel langzaam je strot dichtknijpt. Het is cinema waarvan de wortels diep in de realiteit van het alledaagse menselijke bestaan reiken, wat soms even slikken is. Klassiekers als Make Way For Tomorrow en Tokyo Story hadden eerder al de minder glamoureuze kant laten zien van het bejaardenbestaan. Amour mag je zeker tot dat lijstje rekenen.
