La Religieuse

Dat de roman La Religieuse van Diderot voor een storm van protest zorgde toen het uitkwam in de 18de eeuw, zal niemand verbazen. Ook al hadden de guillotines van de Franse Revolutie de macht van de kerk al drastisch ingeperkt, toch was het thema “lesbische nonnen” nog niet echt mainstream. Dat de gelijknamige verfilming van nouvelle vague- bad boy Jacques Rivette in de swingende jaren ’60 nog steeds een schandaal wist te veroorzaken en zelfs verbannen werd door de Franse overheid, is vandaag de dag misschien moeilijker te plaatsen. Het toont alleszins hoe de normen op een heel korte tijd sterk veranderd zijn, want een halve eeuw later is er geen haan die nog kraait naar deze tweede (getrouwe) verfilming van het boek.

La Religieuse speelt zich af in Frankrijk tijdens de 18de eeuw, waar we zien hoe de 16-jarige Suzanne in het klooster wordt gedwongen door haar familie. Suzanne, de vrijgevochten feministe avant-la-lettre die ze is, is hier echter niet zo mee opgezet en kan in tegenstelling tot haar schaapachtige lotgenoten moeilijk in het gareel gehouden worden. Ze stelt teveel existentiële vragen, is opstandig tegen het gezag en durft sommige zaken zelfs rationeel te benaderen; de grootst mogelijke faux pas die je in een religieuze orde kunt maken. Het geduld van de nonnekes geraakt stilaan op en binnen de kortste keren bevindt Suzanne zich in het verdomhoekje, waar ze wordt blootgesteld aan ontbering en vernedering. Als laatste hoop begint ze haar ervaringen in een dagboek neer te pennen, maar zal haar verhaal ooit aan het licht komen?

De vraag is in welke mate een anti-klerikale boodschap nog relevant kan zijn in een tijd waarin dat instituut al grondig door het slijk gehaald is. Zeker de laatste jaren heeft de kerk door de aanlopende pedofilieschandalen zijn laatste greintje credibiliteit volledig kwijtgespeeld, dus wie zal er nog wakker liggen van film over enkele machtswellustige kwezels van bijna driehonderd jaar geleden? Als louter maatschappelijk statement heeft La Religieuse dan ook weinig impact, al sluit de film wel enigszins aan bij recente gebeurtenissen door het personage van Isabelle Hubbert, die als moeder overste wel eens in bed durft te kruipen bij haar disciples wanneer ze het ‘koud’ heeft (waarom wordt dat arme mens toch altijd als oversekste freak getypecast?). Het thema seksueel misbruik wordt interessant uitgewerkt en is op zich een goed voorbeeld van de algemene subliteit waarmee de film voor de dag komt: geen overdreven zwart-wit verhoudingen, niet te demoniserend. We zien juist de complexiteit van de zaak en hoe moeilijk het voor een slachtoffer is om deze machtsrelatie te doorbreken.

Toch is de vraag of La Religieuse nog actueel is eigenlijk niet de belangrijkste. Vandaag de dag kan je de film beter zien als een gedetailleerde uiteenzetting over het kloosterleven uit de jaren stillekes. Natuurlijk is dit een lichtjes gekleurde voorstelling: de nadruk ligt uiteraard op de wantoestanden die Suzanne moet ondergaan en de makers spelen ook slim in op het feit dat haast elke westerling anno 2013 een bevreemdend gevoel krijgt bij het zien van collectieve rituelen. Maar al bij al is de film eigenlijk verrassend mild in zijn sociale commentaar. Verwacht dus zeker geen Bunueliaanse absurditeiten waarbij heel het establishment op de pijnbank wordt gelegd. Je gelooft het nooit, maar de adel komt er zelfs sympathiek uit! De inhoud wordt daarenboven ook benadrukt door de filmstijl. La Religeuse is bijzonder sober en registrerend in beeld gebracht. Het is een beeldtaal die enkel wil vertellen niet teveel probeert te veroordelen.

Dat maakt La Religieuse echterwel droge kost. De plot kan op zijn minst uneventful genoemd worden en kent eigenlijk geen uitgesproken structuur. De roman van Diderot was ook al opgesteld in de vorm van een relaas, waar de protagonist haar lijdensweg stap voor stap meedeelt aan de lezer. Aan die formule is de film trouw gebleven en we krijgen dan ook een reeks nogal onsamenhangende gebeurtenissen te zien, met als enige echte leidraad het onophoudelijke martelaarschap van de jonge Suzanne. Dat maakt de film bij momenten nogal saai en langdradig. Op zich een gebrek dat we wel eens door de vingers durven zien, maar de echte teleurstelling is dat La Religieuse niet genoeg doordrenkt is van een eigen visie of unique selling proposition, om het eens met een belachelijke marketingterm te zeggen. Regisseur Guillaume Nicloux, u allen onbekend, lijkt op basis van zijn palmares eerder een hired hand te zijn bij deze regieklus en weet eigenlijk niet voldoende een persoonlijke twist te geven aan dit klassieke verhaal. De voornaamste thema’s, onderdrukking en machtsmisbruik, worden te conventioneel behandeld, waardoor het enkel aan de acteurs is om het geheel tot iets interessants te verheffen. Gelukkig slagen zij daar in. De film kan rekenen op uitstekend acteerwerk van onder meer jonge bruxelloise en beloftevol talentPauline Etienne die veel kwetsbaarheid in haar rol legt en toont dat zelfs rebellen onder het juk van repressie gebukt kunnen gaan. Rasactrice Isabelle Huppert weet dan weer een zeer eigenzinnige draai te geven aan haar gestoorde personage. Maar eigenlijk verdient heel de cast bijzonder veel lof.

Dat La Religieuse over veel kwaliteiten beschikt, valt dus niet te ontkennen, maar toch voelt het ergens als een gemiste kans. Met een scherper randje, een meer broeierige intrige en meer voelbare psychologische spanning tussen de personages zou dit materiaal gemakkelijk een meesterwerk kunnen zijn. Nu is het slechts een bovengemiddeld drama met net te weinig punch om echt bij te blijven. Ik zat me alleszins heel de tijd af te vragen hoe de film er had uitgezien met iemand als Catherine Breillat aan het roer.

Met:
Pauline Etienne, Isabelle Huppert, Louise Bourgoin, Martina Gedeck
Regie:
Guillaume Nicloux
Duur:
114 min.
2013
Frankrijk - Duitsland - België
Scenario:
Guillaume Nicloux, Jérôme Beaujour

verwant

Mon Crime

Als er nog zekerheden in het leven bestaan, dan...

La Syndicaliste

In haar recensie in Sight & Sound van La...

Into the Night

Op 1 mei verscheen Into the Night, de eerste...

Elle

Tien jaar geleden keerde Paul Verhoeven terug naar de...

The Disappearance of Eleanor Rigby

We zouden het temidden van al dat interstellair geweld,...

aanraders

Madeleine Collins

Regisseur Antoine Barraud is geen grote naam in het...

Belfast

Naar eigen zeggen had Kenneth Branagh al jaren plannen...

Blaze

Hoewel hij vooral bekendheid geniet als een acteur...

recent

David Bowie :: EART HL I NG

Beste album ooit !

test

Sparklehorse :: Bird Machine

We dachten dat het nooit meer zou gebeuren, maar...

Nicolas Barral :: Als de fado weerklinkt

De periode Salazar is een donkere bladzijde in de...
Vorig artikel
Volgend artikel

LAAT EEN REACTIE ACHTER

Schrijf uw reactie
Vul hier uw naam in