Iedereen kent er wel een, al dan niet van zelf meegemaakt te hebben: een supertriest, waargebeurd liefdesverhaal. De Amerikaanse schrijver Gary Shteyngart vernoemde er zijn laatste boek naar en Uitgeverij Lebowski ontwierp een kaft die u wel moet doen halt houden in de boekhandel. Maar daar staat u dan, te twijfelen met deze klepper van ruim 400 bladzijden in uw hand. Enola verlost u uit uw lijden: Supertriest waargebeurd liefdesverhaal is de rit meer dan waard.
Vooreerst: is dit een herkenbare roman over de liefdespijn? Absoluut, maar het boek is ook (en vooral) veel meer dan dat. Het liefdesgedoe is slechts een aspect van deze futuristische roman, waarin Shteyngart onder het mom van een dystopisch toekomstbeeld eigenlijk een uitvergrotende spiegel boven onze tijd hield en zijn indrukken optekende. Zo lijkt de hoogtechnologische maatschappij waar in Supertriest waargebeurd liefdesverhaal gewag van wordt gemaakt heel sterk op die van vandaag, behalve dan dat de cyberdimensie mensen nog verder uit elkaar heeft gedreven dan vandaag het geval is. Shteyngart wil echter niet zozeer morele vragen stellen over het wel en het wee van bijvoorbeeld de smartphone, wel interesseert het hem hoe de politieke en economische verhoudingen, die vandaag de dag veel gewicht in de schaal werpen, zich verder zullen ontwikkelen. De uitvergroting die de auteur hier als stijlmiddel hanteert, laat toe om de fantasie ongebreideld de vrije loop te laten. Dat geeft een totaal onwerkelijk tijdsbeeld, wat de lezer echter aanzet tot het zoeken naar parallellen met de machtsstructuren van het heden. De gelijkenissen hoeft men niet ver te zoeken en op die manier weet Shteyngart een breed publiek voor zijn denkoefening te winnen, wat mooi meegenomen is. Wie de literatuur graag iets complexer ziet, kan zelf bovendien verder gaan in het uitdiepen van wat Shteyngart schreef. De roman bevat immers een aantal lagen, waarbij men als Europeaan waarschijnlijk de bodem niet helemaal kan zien wegens te weinig contextuele informatie rondom het Amerikaanse politieke stelsel.
Begrijp bovenstaande niet verkeerd: Supertriest waargebeurd liefdesverhaal is alles behalve een politieke roman waar de lezer manifest de tanden in moet zetten. Het boek werd immers geschreven in een luchtige, doch ontzettend grappige stijl die misschien eigen is aan de Amerikaanse literaire intellectueel van de 21e eeuw. Shtenygart wekt nergens de indruk dat hij moeite doet om intelligente zaken op papier te gooien, waardoor de lezer zonder al te veel moeite doorheen het verhaal vliegt. Tegelijk staan ze er wel, de diepzinnigheden, soms in sociofilosofisch opzicht, later dan weer op een meer psychologisch niveau. Want ook die tweeledigheid — een maatschappelijke brainstormsessie enerzijds, een roman over kwetsbare mensen anderzijds — maakt van Supertriest waargebeurd liefdesverhaal een bijzonder geslaagde roman. En zeg nu zelf: als u de korte inhoud leest en vaststelt dat dit boek gaat over een Amerikaanse inval in Venezuela, waarbij China bovendien machtiger geworden is dan Amerika… zet een dergelijk hilarisch verhaalspoor niet aan tot lezen?
Een boek om jaar na jaar te hernemen of een roman die een plaats krijgt in de kast naast de tijdloze klassiekers? Nee, in de Amerikaanse pers werd Shteyngats laatste een beetje overschat. Het blijft echter een hilarisch en geweldig boek, met heerlijke conversaties en de wildste ideeën, door de auteur ook in een fris en monter typografisch jasje gestoken dat ergens in de verte aan Jennifer Egans Bezoek van de knokploeg doet denken. Hoe het ook zij: met de zomer in aantocht en alweer heel wat onbeantwoorde liefdes in het vooruitzicht, verdient Shteyngart dat felbegeerde plekje op uw nachttafel en in uw aktetas voor onderweg. Aarzel niet. Naar de kassa ermee!
