Rüdiger Safranski heeft reeds in verschillende boeken, waaronder zijn biografieën van Heidegger, Nietzsche en Schopenhauer, aangetoond dat hij complexe onderwerpen op een inhoudelijk gefundeerde en onderhoudende manier kan beschrijven, zonder daarbij te sterk te vereenvoudigen. Goethe en Schiller, het verhaal van een vriendschap vormt hierop geen uitzondering. Integendeel.
Het feit dat de auteur een romanconstructie gebruikt om dit verhaal te vertellen, vormt mee het succes. Safranski bouwt meesterlijk de spanning op tussen de twee protagonisten en weeft daarrond het fascinerende beeld van het culturele en politieke Duitsland van 200 jaar geleden. De belangrijke politieke (Franse revolutie, Napoleon Bonaparte) en filosofische (Kant, Fichte) ontwikkelingen vormen de achtergrond voor het ontstaan van de elf jaar durende vriendschap tussen twee van Duitslands grootste schrijvers.
De veelheid aan informatie is voornamelijk gereconstrueerd uit de correspondentie van Goethe en Schiller. Hun briefwisseling werd door Goethe twintig jaar na Schillers dood uitgegeven en onderstreept Goethes bewustzijn van het historische belang van hun vriendschap. De literatuurwetenschappen hebben zich dan ook reeds generaties lang beziggehouden met deze kern van Duitse cultuur.
In zijn lichtvoetige stijl beschrijft Safranski de verschillende stadia van deze roemrijke vriendschap. Van de initieel moeizame toenadering tot de wederzijds stimulerende uitwisseling van gedachten en ideeën. Bij Goethes terugkeer in Weimar na zijn vlucht naar Italië zag hij Schiller als een concurrent en bedreiging. Schiller, die elf jaar jonger was dan Goethe, zag in de beroemde schrijver een lichtend, maar tegelijk bedrukkend voorbeeld. Hij was heel ambitieus en overtuigd van zijn eigen genie probeerde hij op ooghoogte met Goethe te komen.
Alles begint met de uitnodigingsbrief van Schiller aan Goethe om mee te werken aan het tijdschrift Die Horen. De latente vijandschap wordt verbroken door de intellectuele wens om samen te komen. Er ontstaat een discussie over de roman waaraan Goethe op dat moment werkt, Wilhelm Meister. Uiteindelijk blijkt deze in die mate vruchtbaar dat grote passages hieruit terug te voeren zijn tot aanmerkingen die Schiller maakte. Het reflectief genie van Schiller maakt Goethe "met zijn eigen werk bekend": door Schillers commentaren openbaart Goethes werk zich voor het eerst geheel aan zijn eigen auteur. Schiller zelf, door zijn zwakke gezondheid nauwelijks in staat zijn huis te verlaten, geniet op zijn beurt van de verhalen van de bereisde Goethe.
Schiller treedt in dit boek manifest uit de schaduw van Goethe. Het was Schiller die Goethe terug tot de arbeid aan o.a. Faust en Wilhelm Meister zette. Zonder Schiller was Goethe in zijn haperende productiviteit blijven steken. In vele opzichten lijkt Schiller hier superieur aan Goethe, die soms verschijnt als een egoïstische mensenuitbuiter. Deze menselijke Goethe doet soms denken aan het satirische Lotte in Weimar van Thomas Mann. De private weetjes en de kleine tragedies vermenselijken beide grootmeesters, geven er meer reliëf aan en dragen zo bij tot het leesplezier. Toch haalt Safranski de dioscuren niet van hun sokkel. Hij biedt echter wel een andere kijk op deze monumenten van de Europese literatuur.
We zien dat Schillers speculatieve geest, die de ideeën voor de ervaring plaatst, in schril contrast staat met Goethes intuïtieve aard. Goethe is gefixeerd op de natuur en Schiller op de menselijke vrijheid en de consequenties daarvan voor de esthetica. Uiteindelijk is het deze tegenstelling die hun vriendschap zo’n productieve meerwaarde heeft gegeven. Het is alsof de een aan de ander gaf wat hij ontbrak en hun decennium vriendschap heeft dan ook geleid tot de grootste werken uit het Duits classicisme. Safranski maakt duidelijk dat de wederzijdse beïnvloeding bestond bij de gratie van wat deze twee groten onderscheidde van elkaar. De grootste meerwaarde van het boek bestaat dan ook uit de sublieme uitwerking van dit "productief" aspect van de vriendschap.
Safranski schrijft heel levendig en onderhoudend en zijn boek verleidt de lezer zich verder in Goethe en Schiller te verdiepen. Wat hij eufemistisch de geschiedenis van "een blijde gebeurtenis" noemt, is een rijk gedetailleerd en briljant geschreven boek over een van de belangrijkste creatieve vriendschappen ter wereld.
