Aan het genre van de autobiografie komen schrijvers over het algemeen pas toe op latere leeftijd. Niet onlogisch natuurlijk, want men moet voldoende materiaal hebben verzameld – en dus genoeg levenservaring hebben opgedaan – om het boek in kwestie te stofferen. Dat Booker Prize-winnares Bernardine Evaristo, nog maar pas de zestig voorbij, nu al haar memoires neerpent, hoeft echter niet te verwonderen. De wijze waarop zij zich een weg heeft gebaand voorbij maatschappelijke “hindernissen” (althans zo werden die tot voor kort gepercipieerd) als ras, klasse en seksuele geaardheid, genereert materiaal voor een volledig boek.
Engagement is Evaristo alleszins niet vreemd. Hoewel in haar in binnen- en buitenland fel bejubelde en bekroonde Girl, Woman, Other niet met het ideologische vingertje wordt gewezen, is het absoluut een warm en doorvoeld pleidooi voor het respecteren van de ander in zijn of haar (of …?) anders zijn. De klassieke onderverdelingen tussen seksen en seksuele voorkeuren, die onze samenleving nu eenmaal bedacht heeft om de werkelijkheid overzichtelijk te houden, voldoen niet meer: nu niet, en ook vroeger niet. De roman poneert niet zozeer dat “de tijden veranderd zijn”, zoals denkers en politici van conservatieve strekking maar al te graag opperen, wel dat de tijden eindelijk rijp geworden zijn voor wat altijd al bestond: een amalgaam aan mogelijke verhoudingen tot het eigen ik, tot het verlangen, tot het kijken naar zichzelf, en via die blik in de spiegel ook tot de ander. Dat Meisje, vrouw, anders een breed publiek vond, en ook onder critici op lovende kritieken kon rekenen, is hoe dan ook hoopgevend: niet alleen is de norm vandaag de dag verbreed, we zijn tout court toleranter geworden, en klaar voor een meer fundamenteel debat over hoe we, ondanks alle verschillen die er tussen mensen onderling bestaan, kunnen en willen samenleven.
Het “other” uit de titel van Evaristo’s meesterlijke boek refereert in zekere zin naar hoe de auteur zichzelf altijd heeft gevoeld. Zwart in een overwegend wit bevolkte stad, behorend tot een lesbische minderheid jegens een heteroseksuele meerderheid, qua herkomst sociaal en financieel niet zo gefortuneerd als het leeuwendeel van haar collega Booker Prize-winnaars: een buitenbeentje, kortom. Haar bekroning bleek voor vele outsiders dan ook een teken van hoop, een signaal dat het niet altijd en overal de elite moest zijn die in kunstenaarskringen zou domineren. Evaristo heeft dat uiteraard aangevoeld, en – geëngageerd als ze is – voelt ze zich, zij het wat ongemakkelijk, ook geprivilegieerd met en dankbaar voor haar statuut als rolmodel. Ziedaar de katalysator voor wat uiteindelijk Manifesto – On never giving up zou worden. Een autobiografisch relaas, in wezen bedoeld als peptalk voor anderen die het net zoals haar allesbehalve gemakkelijk hebben gehad in de niet bepaald egalitaire Britse samenleving.
De insteek van een belijdenis werkt op zich verfrissend binnen het format van de biografie. Evaristo’s feitelijke ontboezemingen staan, anders dan in haar jongste roman, duidelijk in het teken van het brengen van een boodschap en het overbrengen van hoop. Het maakt dat het boek erg vlot leest, doch het verhindert dat Evaristo in ware zelfanalyse vervalt. Precies door er een verhaal van te maken over hoe tegenslagen uiteindelijk resulteren in een geslaagd te noemen carrière, wordt het stramien wel erg duidelijk, ja zelfs voorspelbaar, quasi voorgekauwd. Mislukte relaties, existentiële zijsporen die niet verder worden bewandeld en wat dies meer: de schrijfster staat er niet al te uitgebreid bij stil, want zij hebben nauwelijks een plaats in wat bij voorbaat een overtuigend manifest moest zijn. Zodoende wordt Geef nooit op, hoezeer Evaristo ook de kunst verstaat om in enkele zinnen een situatie over- en inzichtelijk neer te pennen, het slachtoffer van haar nochtans nobele intentie. Wie zelf het geluk heeft zich tot de maatschappelijke meerderheden te mogen rekenen, zit zich af en toe af te vragen: “is deze lectuur wel voor mij bestemd?”
