Er is een moment in David Lynch’s The Straight Story waar een jonge fietser aan de oude man vraagt wat het ergste is aan oud worden, waarop de oude man antwoordt: “the worst part of being old is rememberin’ when you was young”. Het had zò de tagline kunnen zijn van Paulo Sorrentino’s nieuwste worp. Want na in 2014 een Oscar te hebben gewonnen met zijn kleurrijke drama La grande bellezza keert de Napolitaan terug met dezelfde thematiek: die van de oudere man die terugkijkt op zijn – en bij uitbreiding hét – leven, en daarvan de balans opmaakt. Met Youth, zijn tweede film in het Engels, ruilt hij het mondaine feestgedruis van Rome in voor de natuur en rust van een luxe-kuuroord ergens aan de voet van de Zwitserse Alpen, waar de omgeving contemplatie iets gemakkelijker maakt. Existentialisme troef dus, maar niet zonder de typische Sorrentino touch.
De succesvolle componist en dirigent op rust Fred Ballinger (Michael Caine), die in dat kuuroord al twintig jaar zijn vakanties doorbrengt, probeert sinds zijn pensioen zo min mogelijk deel te nemen aan het publieke leven. Aanvragen voor een laatste concert voor het Britse vorstenhuis – knighting incluis -, of het schrijven van memoires wimpelt hij categoriek af nog voor ze er vriendelijk “alstublieft?” aan kunnen toevoegen. Zijn beste vriend Mick Boyle (Harvey Keitel) daarentegen, werkt er samen met een team jonge scriptschrijvers aan het scenario voor zijn laatste film, dat zijn grote testament moet worden.
Dat afgelegen en exclusief kuuroord wordt voornamelijk bewoond door enkele kleurrijke has-beens: een Maradona lookalike, de jonge acteur Jimmy Tree (de immer geweldige Paul Dano), die zich krampachtig voorbereid op een nieuwe rol, en een hele rits gepensioneerden, waaronder een leviterende boeddhistische monnik. Aan die mix wordt ook Fred’s dochter en persoonlijke assistent Lena (Rachel Weisz in haar beste rol in jàren) toegevoegd, die er de breuk met haar verloofde – Mick’s zoon, nota bene – komt verwerken. Tussen al het gewellness door houden de beide oudjes zich bezig met het observeren van andere hotelgasten, halen ze herinneringen op en geven levenslessen aan de jonge garde.
U leest het al, het is heel moeilijk om naar Youth te kijken en niet de vergelijking met zijn voorganger La grande bellezza aan te gaan. Sorrentino schildert hetzelfde portret, maar de kleuren zijn verschillend. Waar hij in La grande bellezza de leegte van de hedonistische levensstijl van de jetset liet zien, en er een cynische ondertoon te bespeuren viel, dompelt hij Youth onder in melancholie en sentiment. En sentiment voert té veel de boventoon, waardoor het soms nogal klef aanvoelt. Dat wordt gelukkig wel gecounterd met geweldige Sorrentino-ingrepen: gevatte visuele vondsten en flitsende, MTV-esque taferelen (zelfs Paloma Faith komt even piepen), die de smaak van stroop vakkundig wegvegen, maar uiteindelijk de film wel doen inboeten aan authenticiteit.
Gelukkig kan “Youth” terugvallen op een gedroomde sterrencast. Keitel, Caine, Weisz, Dano en een korte passage van Jane Fonda: iedereen zet met veel brio zijn rol neer, en Caine en Keitel schitteren als elkaars tegenpolen. Caine speelt de typische Brit: een in maatpak gestoken gentleman (er is al genoeg gediscussieerd over het feit dat hij een dubbelganger kan zijn van Toni Servillo), Keitel speelt een casual Amerikaanse filmregisseur met een goedgevuld liefdesverleden, die worstelt met zijn artistiek nalatenschap. Hij en zijn team scenaristen slagen er maar niet in een gepast einde schrijven voor zijn laatste film – oh, de symboliek.
Ondanks de algemene toon van de film is er gelukkig genoeg ruimte tussen de twee senioren voor typische prostaat-humor, witty observaties en zelfspot. Dano en Weisz zorgen voor het jonge tegengewicht als twee weifelende dertigers die richting zoeken in hun leven. De klemtoon ligt dus gelukkig niet enkel op de twee oude mannen die met veel nostalgie terugkijken naar hun leven – de subplots met Weisz’ en Dano’s personages kruiden de film en geven het de nodige extra substantie.
Sorrentino werkte opnieuw samen met zijn vaste director of photography Luca Bigazzi, en het resultaat is een aaneenrijging van prachtige cinematografische momenten. Schommelend tussen de fraaie Zwitserse velden die zo als achtergrond kunnen dienen voor reclamespotjes van een niet nader genoemd chocolademerk en de grandeur van het luxe-resort, is elk shot gemaakt met een duidelijk gevoel voor esthetiek en helpt het – samen met de acteurs – de film boven de middelmaat uit te tillen. Het is een raadsel waarom Bigazzi nog niet werd opgepikt door een grote Amerikaanse productie, want de stempel die hij hier weer drukt is cruciaal.
Die scheidingslijn tussen kunst en kitsch, tussen lichtheid en zwaarte, manifesteert zich ook in de muziekscore: het zwaarmoedige van Sun Kil Moon, het poppy van Paloma Faith, het eclatante van GY!BE en zelfs opera met Sumi Jo.
Een grote koerswijziging is het dus niet geworden voor Sorrentino, en “Youth” is helaas niet zijn beste film. Daarvoor kiest hij te graag voor gemakkelijk sentiment. Maar toch: waar in de handen van een mindere regisseur Youth een potentiële trainwreck was geweest, slaagt hij er grotendeels in clichés te vervangen door clevere visuele en narratieve ingrepen, en gesteund door een geweldige cast en een cinematografie om de vingers bij af te likken, weet hij bij momenten zelfs te verrassen. Dat maakt dat “Youth” dan wel een toegankelijkere film is geworden dan zijn voorganger, maar helaas geen betere.
