Aan het eerste non fictie-boek van publiekslieveling Jonathan Safran Foer ging drie jaar studie en een persoonlijk onderzoek binnen de vleesindustrie en de veehouderij vooraf. Het resultaat is Dieren eten, een beklemmend waagstuk over de wanstaltige praktijken bij het kweken en slachten van dieren voor consumptie.
De aanleiding voor Jonathan Safran Foer — die zich na zijn twee bijzonder succesvolle romans Alles is verlicht en Extreem luid en ongelooflijk dichtbij voor het eerst waagt aan een non fictie-boek — om Dieren eten te schrijven, was de geboorte van zijn eerste kind. Naar eigen zeggen wilde Safran Foer zich bezinnen over het al dan niet verantwoord consumeren van voedsel, maar dat hij tot zulke schokkende vaststellingen zou komen als er in het boek beschreven staan, had hij zelf nooit verwacht. Tegelijkertijd wil Safran Foer mensen bewust maken van de achtergrond van wat op hun bord komt en ze informeren over de impact van de vleesconsumptie op het milieu. Doorheen het boek dringt de volgende vraag zich dan ook steeds prominenter op: “Waarom eet ik tot op heden eigenlijk nog vlees?”
Men kan er met moeite naast lezen: dit boek is in feite een regelrecht pleidooi om vegetarisch of veganistisch door het leven te gaan. De wanpraktijken bij pluimvee- en varkensfokkerijen op grote schaal zijn gewoon hallucinant, maar Safran Foer is slim genoeg om niet rechtstreeks voor het shockeffect te gaan. Hij beschrijft op onnavolgbare wijze hoe de dieren pijn en honger lijden, hoe beperkt hun levensruimte is en dat ze zich niet op natuurlijke wijze kunnen voortplanten. Ook het transport van te veel dieren in een te kleine ruimte, zonder eten of drinken en soms 48 uren aan een stuk, stelt Safran Foer aan de kaak. Vanaf hun geboorte zijn de dieren voorbestemd voor consumptie en worden ze mishandeld, aldus een duidelijk misnoegde auteur. Onhygiënische toestanden, massale toediening van antibiotica, een onnatuurlijk tempo van vetmesten en het leven zonder daglicht: het zijn maar enkele voorbeelden van passages die de lezer werkelijk doen kokhalzen.
Dat klinkt als een promotiepraatje voor Gaia, denkt u? Zoals gezegd vermijdt Safran Foer de goedkope valkuilen en trucken, wat Dieren eten tot een absoluut intelligent geconcipieerde aanklacht maakt. De auteur pakt bovendien veel aspecten van het probleem aan. Zo beschrijft hij bijvoorbeeld hoe diegenen die proberen om de dieren een ‘eerlijk’ leven te geven, worden ontmoedigd. Ook het probleem van de slacht komt aan bod: Safran Foer pleit ervoor dat het dier niet zou mogen lijden (volledige verdoving voor de slacht is volgens hem een oplossing). En uiteraard zijn sadistische praktijken, waarbij dieren bewust worden gevild of opengesneden, volledig uit den boze.
Zo mogelijk nog vreselijker is de vaststelling dat er zelfs bij de visvangst wraakroepende toestanden aan de gang zijn: soms wordt meer dan de helft van de vangst halfdood weer in zee gegooid omdat andere vissoorten niet gewenst zijn. Maar als zelfs vegetariër worden geen oplossing meer is, wat staat er dan wel te gebeuren? Een mentaliteitsverandering in de industrie, juist, maar hoe die bewerkstelligen? Safran Foer stelt evenveel interessante vragen als hij mogelijke oplossingen biedt, maar het is in de eerste plaats van de immense problematiek dat de auteur de lezer wil doordringen. In een ironisch slot schetst Safran Foer het typische Thanksgiving-maal, een Amerikaans familiefeest waar de kalkoen al generaties lang niet mag ontbreken. Zou het sociale gebeuren lijden onder het niet serveren van vlees, vraagt Safran Foer zich af?
Eerlijk is eerlijk: Dieren eten is met recht en rede een hit in de boekenlijsten. Wie dit boek leest, kan niet anders dan nadenken over Safran Foers pertinente vragen en erover praten met andere lezers. Zelden was een auteur zo goed gedocumenteerd en kon een non-fictie boek de lezer zo gemakkelijk meesleuren in de feiten. Safran Foers visie op de bio-industrie is schokkend (“de dieren zijn eigenlijk dood terwijl ze nog leven”) en we hebben het recht, zoniet de plicht, om te weten waar ons voedsel vandaan komt en welke weg het aflegt tot het op ons bord ligt. Door zijn grote vertelkunst is dit filosofisch-wetenschappelijke boek bovendien perfect leesbaar. Doe daar nog eens een passende kaft bij, en je hebt voorwaar een moderne klassieker.
