Paul Thomas Anderson, PTA voor de vrienden, gelooft niet in het
toeval. Het leven is geen aaneenschakeling van willekeurig gekozen
gebeurtenissen, maar wordt gestuurd door mensen en een ongrijpbare
voorzienigheid. Alles wat we meemaken kan toch onmogelijk toeval
zijn, er moet iets groter aan de hand zijn, een lotsbestemming die
als ketting aan onze ziel vasthangt en ons constant in een bepaalde
richting stuurt. Later zou hij zijn filosofische overtuigingen
kanaliseren in de niets minder dan geniale proloog van ‘Magnolia’, maar ook in
zijn debuut ‘Hard Eight’ laat Anderson zijn personages op een
schijnbaar toevallige manier elkaar ontmoeten. Net zoals Dirk
Diggler voorbestemd was om de grootste (nogal letterlijk zelfs)
pornoacteur van de industrie te worden, net zoals de gepijnigde
karakters van ‘Magnolia’ dienden gered
te worden door een Bijbelse kikkerregen, net zoals de boerse Adam
Sandler een onwaarschijnlijk perfect koppel zou vormen met de
innemende Emily Watson, net zo zal Philip Baker Hall een café
binnenwandelen om een gesprek aan te knopen met de toevallig
aanwezige John C. Reilly. Het had allemaal net zo goed niet kunnen
gebeuren, but it did happen…
Op de stoep van een diner zit John (John C. Reilly), een arme
drommel met puppy-ogen die elk moment in de goot kan rollen.
Sydney, een mysterieuze, statige, oudere man stapt op hem af en
biedt hem koffie en een sigaret aan. Blijkt dat John een
onfortuinlijke gokker is die dringend geld nodig heeft om zijn
moeder te begraven en dat Sydney, om welke reden dan ook, hem wil
helpen. Na enige aarzeling accepteert John de hulp van Sydney en
rijden ze naar de goktafels van Vegas. Twee jaar later is Sydney
een mentor en vaderfiguur geworden voor John en vertoeven ze in die
andere casinostad, Reno. Ze ontmoeten er Clementine (Gwyneth
Paltrow), een goedkope opdienster die na haar uren bijverdient als
hoertje. John heeft een oogje op haar, maar is te verlegen om iets
te ondernemen, terwijl Sydney haar, net zoals John, wil redden.
Maar wanneer een situatie uit de hand loopt en de louche Jimmy
(Samuel L. Jackson) zich met de zaak gaat bemoeien, komen Sydney’s
verleden en echte motivaties boven water.
Voor Paul Thomas Anderson bestaat ‘Hard Eight’ niet, waarmee hij
verwijst naar het feit dat hij de controle verloor over zijn
debuutfilm in de montagekamer. Anderson had een uitgebreid
karakterdrama onder de titel ‘Sydney’ gedraaid, dat de studio
inkorte en de generische naam ‘Hard Eight’ gaf. Aanvankelijk was
PTA pissed as hell, maar over de jaren heen heeft de
regisseur, die door de collectieve filmpers tot wunderkind
werd gebombardeerd, zich verzoend met wat hij tot op vandaag zijn
favoriete bastaardkind noemt. Maar goed ook, want ‘Hard Eight’ aka
‘Sydney’ is een sfeervolle neo-noir die, ondanks de duidelijke
problemen met tempo, absoluut de moeite is. Al was het maar voor de
ijzesterke vertolking van karakter-en wallenkop Philip Baker Hall.
Daar kan Jaak van Assche alvast een puntje aan kan zuigen.
Anderson was fan geworden van oldtimer Philip Baker
Hall toen hij hem aan het werk zag als Nixon in Altmans ‘Secret
Honor’ uit 1984 en vond dat de acteur, die daarnaast voornamelijk
actief was in de theater-en televisiewereld, een eigen
showcase verdiende voor zijn talent. Aldus geschiedde met
‘Hard Eight’, waarin Halls theatrale acteertalent alle plaats
krijgt om te schitteren. De film wordt dan ook voornamelijk
gedragen door zijn aanwezigheid. Syndey is het hart en het mysterie
van de film en de andere personages zijn eigenlijk alleen maar
interessant omdat ze iets met hem te maken hebben. PTA houdt van
lange steadicamshots waarmee hij een acteur gewoon kan volgen
terwijl hij wandelt (zie ook zijn latere werk) en ‘Hall wandelt als
een motherfucker, zo goed is hij’, aldus Anderson. Of hij
nu kalme authoriteit moet uitstralen, een moegetergde treursmoel
moet opzetten of een ijzige monoloog moet afsteken, Hall doet het
perfect en houdt, mede dankzij de sterke dialogen, de aandacht van
de kijker, ook al durft de film af en toe te slepen.
De andere acteurs maken ook indruk in dit op maat gesneden
ensembledrama. John C. Reilly, die andere karakterkop en
PTA-lieveling, zet een kwetsbare en altijd geloofwaardige prestatie
neer en ook de vaak verguisde Gwyneth Paltrow imponeert met een
downerrol die ze een jaar later (na haar doorbraak in ‘Shakespeare
in Love’) wellicht niet meer zou gespeeld hebben. Samuel L. Jackson
was in die periode ook flink aan het doorbreken met zijn typische
Sam-rol (gewoon de baddest motherfucker in de kamer zijn)
en levert in ‘Hard Eight’ een intens dreigende vertolking als een
achterbakse wezel met een valse glimlachfaçade. Als verrassing
duikt ook even Philip Seymour Hoffman op als een gokker met een
vies nektapijt (krék Kiefer Sutherland in zijn jaren
tachtig-periode) die Philip Baker Hall mag irriteren. Een voor de
rest weinig betekenisvolle scène (tegen dan weten we wel al dat
Sydney een zwaar verleden met zich meedraagt), maar Phillip Seymour
Hoffman is áltijd genietbaar, zeker als klootzak (geniet gerust nog
maar eens van zijn ‘shut op’-scène in ‘Punch Drunk Love’).
Voor de rest krijgen we een moody prent te zien waarin
Anderson een gouden regel van ‘goed regisseren’ toepast – niet al
te nadrukkelijk aanwezig zijn. ‘Hard Eight’ is visueel voorzichtig
en secuur opgebouwd om het verhaal en de sfeer te dienen (Philip
Baker Hall wandelt als een levend monument door de trage
steadicamshots). De subtiel onderbouwde thematiek had gerust iets
dieper mogen gaan (op zoek naar loutering via onbaatzuchtige
daden), maar de doorleefde vertolkingen en de intimistische
dialogen (‘never ignore a man’s courtesy’) zorgen ervoor
dat zelfs de trage scènes altijd boeiend en genietbaar blijven.
Waar Anderson wel nadrukkelijk aan heeft ziten sleutelen, is de
constructie van een uniek casino-universun dat een drukkende, bijna
deprimerende atmosfeer evoceert. Dit zijn niet de glamoureuze
casino’s van Danny Ocean met de prettig fonkelende neonlichten, dit
zijn de donkere (bijna de hele film speelt zich af tijdens de
nachturen) pokertenten waar eeuwige gokkers blijven rondsluimeren
als verdoemde zielen in een kapitalistisch vagevuur. Dat
zwaarmoedige sfeertje komt indringend over en past bij de personges
die verloren lopen in dit wereldje van ongezellige hotelkamers,
drukke pokertafels, kitschy coctailbars en groezelige
motelbuurten.
Na de flamboyante opvolger ‘Boogie Nights’ en het
vroegtijdige magnum opus ‘Magnolia’ lijkt ‘Hard
Eight’ een wat onopmerkelijke debuutfilm van één van de meest
talentvolle cineasten van het moment. Ja, het is kleinschaliger,
trager en de magie van de master storyteller is
nog ver af, maar het blijft een voortreffelijk geacteerd drama waar
meer ervaren regisseurs alleen maar van kunnen dromen. Voor
wonderboy Paul Thomas Anderson was het blijkbaar enkel
maar het begin. Respect.
