Erwin Mortier treft opnieuw raak. Gestameld Liedboek is zowel een aanklacht als een lofzang. Het is een boek dat leeft.
De schrijversloopbaan van Erwin Mortier is een opeenvolging van hoogtes. Al bij zijn debuutroman Marcel (1999) verdrongen de critici zich om zijn werk te prijzen. Bij zijn voorlopig laatste roman Godenslaap (2008) zette die lof zich ook om in het winnen van gerenommeerde prijzen en een aanzienlijke verkoop. Naast het proza, beoefent Mortier ook al geruime tijd poëzie en beschouwende teksten. Kranten en tijdschriften maken graag van zijn diensten gebruik voor artikels en recensies. Het mag duidelijk zijn dat hij verschillende genres beoefent, toch is Gestameld Liedboek in zekere zin een verrassend nieuw boek.
Mortier graaft voor dit werk in zijn persoonlijke leven. Zijn moeder lijdt sinds enkele jaren aan de ziekte van Alzheimer. De vernietigende invloed van die ziekte op haarzelf en haar omgeving beschrijft de auteur in de hem typerende volle en bourgondische taal. Aan de hand van stukjes van wisselende lengte schetst hij de invloed van Alzheimer, tussen het alledaagse en het gruwelijke in. Als schrijver besteedt Mortier veel aandacht aan de kaalslag die Alzheimer pleegt op de taal van de zieke. De ziekte maakt van zijn moeder een leeg omhulsel van wat ooit een persoon geweest is. De stukjes in dit boek blinken uit in trefzekerheid en herkenbaarheid.
Gestameld Liedboek is zeker en vast geen pure aanklacht geworden. Mortier grijpt de ziekte van zijn moeder en haar langzame vervagen aan om aan de hand van herinneringen haar persoonlijkheid te reconstrueren. Ook Mortiers vader komt in beeld. In zijn rol als partner overkomen hem nog bijkomende moeilijkheden. Tegelijkertijd wordt hij er niet jonger op en krijgt hij het moeilijker om de zorg voor zijn vrouw voortdurend op zich te nemen. Ook wat zijn vader betreft slaagt de auteur er in om uit zijn eigen ervaringen een figuur te distilleren die voor elke lezer herkenbaar kan zijn.
Dat is meteen ook een van de grootste kwaliteiten van dit boek. Hoewel het over zijn eigen moeder gaat die aan Alzheimer lijdt, slaagt Erwin Mortier er in om zijn personages een zekere universaliteit te geven. De focus ligt meer op het proces van afscheid nemen, dan op de specifieke problemen van Alzheimer. Het verlies van persoonlijkheid en taal wegen het zwaarst voor de familie. Dat verlies wordt op een intense manier beschreven.
Met Gestameld Liedboek heeft Erwin Mortier een nieuw meesterwerk afgeleverd. Zijn beheersing van de Nederlandse taal blijft respect afdwingen. Nu en dan voelen journalisten de neiging om de unisono lofbetuigingen te doorbreken met opmerkingen over een te barokke en opschepperige taal. Wij zijn alleszins onder de indruk van dit boek, dat op een literaire manier de gevolgen van een zware ziekte een gezicht geeft. Mortier hoeft zich niet te schamen om zijn superieure taalgevoel. Het is net dankzij dat gevoel dat Gestameld Liedboek ver boven het gemiddelde uitstijgt.
