Daar is hij dan, de welverdiende beloning na een veel te lang
aanslepende stortvloed van uit Hollywood afkomstige horrorprullen.
Steek de tortune porn waar masochisten het wellicht graag
zullen hebben, hoepel op met die derderangse J-horrorkloontjes en
stop met het schaamteloos verhoeren van elke thriller- en
horrorklassieker waar nog geen remake, sequel of prequel uit werd
gemolken. Niet dat ‘El Orfanato’, het imponerende debuut van
Bayano, zijn invloeden en voorbeelden achter krakende deuren
verstopt. Onder de iets meer ervaren fantasyvleugels van Guillermo
del Toro (straks komt de hobbit aanzetten met zijn ‘Hellboy II’),
heeft Bayano een verfrissend ouderwetse psychologische
spookthriller gemaakt die het vooral moet hebben van tot de
verbeelding sprekende suggestie, aderbeklemmende spanningsopbouw en
een uniek sfeertje dat zowel eerie als rustgevend is. M.
Night Shyamalan en Alejandro Amenábar deden het hem al eens voor,
maar dan nog is deze gelaagde horrorthriller van de nieuwe Spaanse
wonderboy een klein pareltje binnen het vaak terecht verguisde
genre. Het was in ieder geval alweer een tijdje geleden dat ik nog
eens met mijn monchichi-waaklampje aan moest slapen.
Het verhaal draait om Laura (Belén Rueda), een vrouw die, samen
met haar man Fernando (Fernando Cayo) en geadopteerd zoontje Simon
(Roger Princép), terugkeert naar het oude weeshuis waar ze is
opgegroeid. Ze wil het gebouw heropenen om een paar zieke en
gehandicapte kinderen in huis te nemen. De afgelegen locatie aan de
zee zorgt ervoor dat Simon vaak zijn toevlucht zoekt in een
levendige fantasiewereld en de ingebeelde vriendjes die erin
rondlopen. Simons ouders zien er geen graten in en Laura laat zich
zelfs onbezorgd meeslepen in de schijnbaar onschuldige
fantasiespelletjes van haar zoon. Maar dan gebeuren er
onverklaarbare dingen die doen vermoeden dat er méér aan de hand
zou kunnen zijn met het weeshuis. En dan verdwijnt Simon op
mysterieuze wijze…
Meer uit te doeken doen zou pretbedervend zijn, want ‘El
Orfanato’ heeft een paar verrassende wendingen in petto die
uiteraard al een stuk minder verrassend zijn nadat zowat iedereen
deze Goyaveroverende huiverprent heeft vergeleken met genregenoten
‘The Sixth Sense’
en ‘The Others’.
Gelukkig toon Juan Antonio Bayana (nog maar eens een lange Spaanse
regisseursnaam om te onthouden) zich een begenadigd regisseur die
het allemaal zo meeslepend weet voor te schotelen dat niemand zich
zal bezighouden met het aftellen naar de onvermijdelijke wendingen.
Twists die bovendien helemaal niet geforceerd het boeltje
verneuken, maar net op een elegante wijze het verhaal een andere,
meer complexe richting insturen. Een intelligente en gewaagde
aanpak die er niet alleen voor zorgt dat je met de tanden op de
onderlip zit te bijten, hij laat je ook in een warme gloed van
emotionele voldoening in je natgezwete zeteltje nazinderen.
Niks dan lof voor beginner Bayana die met een sfeervolle opbouw,
spaarzaam gebruik van schrik-en geluidseffecten (het onvergetelijke
losse kaak-momentje is een blijver) en een uitgekiende
mise-en-scène zijn rastalent verraadt, maar de thematische accenten
en typische atmosfeer laten ook het aura van Guillermo del Toro
voelen. Zowel verwant met zijn eigen spookthriller ‘El Espinoza del
Diablo’ (weeskindjes en een diep begraven geheim, check), als met
zijn recente huzarenstukje ‘El Laberinto del Fauno’
(de kracht van de verbeelding, check), krijgen we ook hier
fantasy-achtige kenmerken die heel secuur en betekenisvol verbonden
worden met een meer persoonlijk en intimistisch verhaal dat zich
binnen de kwetsbare grenzen van de realiteit afspeelt. ‘El
Orfanato’ is niet zomaar een
spring-eens-als-een-idioot-uit-je-stoel-thriller, het is ook een
psychologisch drama dat de bovennatuurlijke elementen naar zich toe
trekt om een intrigerend en ambigue effect te creëren.
Normaal moet men bij dit soort films vrij snel aanvaarden dat er
iets onverklaarbaars aan de hand is, maar Bayana wil méér en laat
‘El Orfanato’ voorzichtig sluieren in de schemerzone tussen
realiteit en fantasie. Niet alleen thematisch interessanter (er
duiken zelfs echo’s van een Peter Pan-symboliek op), maar ook
stukken spannender en intenser. Creepy gebeurtenissen en
geluiden (kindergeluidjes zonder kinderen zijn altijd eng!) laten
je ongemakkelijk wriemelen in de zetel, maar een ontredderde moeder
die zich vastklampt aan iets wat niks meer kan zijn dan wanhopige
waanbeelden laat een veel koudere rilling achter. Met dank aan
hoofdactrice Belén Rueda natuurlijk, die de hele film moeiteloos
draagt met een gevoelige en onder de huid kruipende vertolking. Het
is de wisselwerking tussen die delicate niveaus (spookthriller en
drama) die ervoor zorgt dat ‘El Orfanato’ meer dan sporadisch het
beperkende genre overstijgt zonder de primaire thrillerfuncties uit
het oog te verliezen.
Want er zitten toch wel een handvol venijnig spannende scènes
verborgen in ‘El Orfanato’ die geen krakende trede of stoffig
kelderdeurtje onbenut laat in het imposante landhuis (applaus voor
de production designers). Vooral de sequens waarin een
bende pseudowetenschappers en een medium met behulp van
infraroodcamera’s en gesofisticeerde geluidsapparatuur contact
proberen te maken met de geesten is een naar adem happende
nagelbijter. Nogmaals een bewijs dat je geen emmers bloed en goor
nodig hebt om echte angst op te wekken. De meest doeltreffende
horror zal zich altijd afspelen in het hoofd van de toeschouwer,
iets wat Bayana maar al te goed weet. Alleen een beetje jammer dat
hij zijn stijlvol visitekaartje een paar minuutjes te lang laat
duren. Zonder die laatste scène was ‘El Orfanato’ namelijk nóg
beter geweest.
Het enige wat je ‘El Orfanato’ echt kan verwijten is dat het
concept niet echt onontgonnen terrein en superorigineel is. Dit is
een traditionele psychologische spookhuisthriller die netjes
aansluit in het rijtje van ‘The Haunting’ (de originele graag),
‘The Sixth Sense’
en ‘The Others’.
Maar laat dat nét de reden zijn waarom deze subtiel opgebouwde
supernatural thriller zo wonderbaarlijk goed werkt. Een
bij momenten razend spannend en emotioneel bevredigend
genrehoogstandje dat een waar genot is om naar te kijken, met of
zonder de klamme en trillende vingers voor de ogen.
