Er lijkt geen einde te komen aan het succesverhaal van de Amerikaan Dave Eggers. Na recordoplagen in Amerika, scheert Een hartverscheurend verhaal van duizelingwekkende genialiteit nu ook bij ons hoge toppen. De stof voor zijn debuut haalde Eggers grotendeels uit zijn eigen leven. Een autobiografie, zit die niet vaak propvol kommer en kwel? Tja. Wat Eggers vertelt, is inderdaad niet mooi. Toch overstijgt hij met glans het tragische.
Al van bij de inleiding wapent Eggers zich op experimentele wijze tegen mogelijke kritiek. Met de nodige humor doet hij aan zelfreflectie, bijvoorbeeld door het geven van richtlijnen om van het boek te genieten, uit te wijden over de fictionalisering en zelf de belangrijkste thema’s te bepalen. Deze zelfbewuste houding vinden we ook terug in het verhaal. Meermaals spreekt hij de lezers expliciet aan. Allemaal zaken die getuigen van een ongekende originaliteit.
Hoewel de vlag de lading niet dekt, geeft de titel toch ergens de tweeledigheid van ernst en spel aan. Het verhaal zit én vol humor én het raakt emotioneel. Nadat Daves beide ouders in vijf weken tijd aan kanker overleden, moet hij als jonge twintiger eensklaps de verantwoordelijkheid voor zijn achtjarige broer Toph op zich nemen. De manier waarop beiden vanaf dat moment samen door het leven gaan en Amerika verkennen, doet soms wenkbrauwen fronsen, op vele momenten vertedert het ten voeten uit.
Het verhaal kan je alledaags en net niet noemen. We krijgen een haarscherpe karakterisering van het Amerika van eind jaren ’90. De hoofdfiguren behoren tot de zogeheten "Generation X" en leiden over het algemeen een middelmatig en behoorlijk saai leventje. Velen zijn uit op easy money, succes en roem. Daarom ondernemen de protagonisten pogingen om hun middelmatigheid te veranderen, de wereld te verbeteren, zoals bijvoorbeeld met de oprichting van het satirische tijdschrift Might. Ondanks de inzet van Dave en zijn vrienden draait het na verloop van tijd op een fiasco uit, voornamelijk omdat de fut er bij de oprichters uit is. In de kringen waarin Dave zich beweegt heerst er immers een zekere gemakzucht. Dave en Toph — hoewel niet onalledaagser dan de rest van de personages — nemen hier een speciale plaats in. Door hun onwezenlijke situatie voelen ze zich als het ware uitverkoren en onkwetsbaar. Anderzijds zorgt de confrontatie met elkaar ervoor dat ze hun ouders dubbel en dik missen. Hoewel Dave moet afrekenen met een grote onzekerheid en ontreddering, slaagt hij erin om nieuw leven in zijn chaos te blazen. Vaak steekt hij zijn ergernis voor anderen niet onder stoelen of banken
Het boek telt ongewoon veel nevenpersonages, elk met een specifieke functie. Eggers laat ze bij voorbeeld uit hun rol springen om te reflecteren over de manier waarop hij ze in het verhaal gebruikt. De belangrijkste sidekick van het hoofdpersonage is uiteraard Toph. Hij is klankbord, speelkameraad, lieverd van vriendinnen en zoon tegelijk. Naarmate hij ouder wordt, fungeert hij soms als het alter ego van de auteur. Die zelfreflectie is voor Dave — zoals hij zelf aangeeft — enorm belangrijk. In gesprekken treedt Toph vaak op als de relativerende kant. Hij stelt zich bijvoorbeeld vragen bij de manier waarop Dave in zijn werk bij Might gebruikt maakt van anderen om aan de kost te komen.
Ondanks de bijna 400 bladzijden structureert Eggers het verhaal zodanig dat er geen verveling optreedt. Occasioneel vervalt hij in langdradigheid, zoals bij zijn interview voor MTV’s Real World, of de episodes over Might. Het verhaal kent geen lineaire of logische structuur. Toch is de cirkel aan het einde van het boek rond.
Het succes van Een hartverscheurend verhaal zit wellicht in de originele vorm en het grote inlevingsvermogen met het hoofdpersonage. De aparte structuur en de originele aanpak tonen haarfijn de worsteling en de twijfels van de auteur. Ongetwijfeld schreef Eggers dit boek in de eerste plaats om therapeutische redenen. De originaliteit, de inventiviteit, de humor, de uitstekende Nederlandse vertaling en het rechttoe rechtaan taalgebruik verdienen alle lof. Een uitstekend boek.
