Er valt veel te zeggen over de NMBS. “Te weinig nauwkeurig”, schreeuwt de een. “Te weinig comfort”, een ander. Nog een derde moeit zich: “Prijs-kwaliteit niet in verhouding.” En toch: er zijn mensen die zweren bij hun dagelijkse treinrit van en naar het werk. Waarom? Omdat het een momentje voor henzelf is. Treinen is een afstand overbruggen terwijl je zelf stilstaat. Geen radio, geen drukte, hoogstens een boek. Een boek, zoals het laatste van Christophe Van Gerrewey.
Schreef een scepticus een biografie van de NMBS, zou die Trein met vertraging kunnen luiden. Van non-fictie moet dertiger Christophe Van Gerrewey vooralsnog echter niets weten. En gelukkig maar. Zijn nieuwste roman, die de hooggespannen verwachtingen na het fonkelende debuut Op de hoogte mag waarmaken, is stilistisch alweer een werkstuk om bij te likkebaarden. Geen langgerekt, emotioneel epistel deze keer, noch een schitterende opbouw. Veeleer snippers, fragmenten van verhalen die een groter geheel construeren, een van mensen die onderweg zijn. Hun levens voltrekken zich, hun reis van Oostende naar Antwerpen lijkt een totaal onbelangrijk detail in hun verdere levensloop, maar even staan ze stil, even stopt de klok van hun leven met tikken en nemen ze afstand, althans, neemt de waarnemer die hun levens heeft geschapen en ze tot het punt gebracht waar ze zich bevinden, afstand. Zoals in Johan Daisnes Trein der traagheid brengt de stilstand innerlijk heel wat in beweging: alle zekerheden, alles wat gepasseerd is, begint te tollen. Levert dat een tornado op, een orkaan die personages doet daveren? Helemaal niet. De omwentelingen zijn klein van aard en Van Gerrewey duidt ze met een sympathieke subtiliteit. De plotsklaps onderbroken treinrit tussen Oostende en Antwerpen verandert alles, en tegelijk helemaal niets. Hij is banaal, maar ook belangrijk. Ja, Van Gerrewey verstaat de kunst om te tonen hoe vele kleine tandwielen iets groot kunnen mobiliseren.
Dus? Een trein valt stil, op een boogscheut van Gent-Dampoort. Naar de reden blijft het gissen: een technisch defect, een ongeval, een geval van suïcide? Kris, Roos, Dirk, René en Marc weten het niet. Of beter: ze denken er elk voor zich het hunne van. Een dergelijk moment van stilvallen kan voor sommigen het ideale excuus betekenen om contact te zoeken met de ander, terwijl de minder sociaal uit de kluiten gewassen personages heel erg alleen blijven met hun gedachten. Het wisselende vertelperspectief is uiteraard een vaak toegepaste verteltechniek, maar Van Gerrewey haalt uit de vorm wat eruit te halen valt. Trein met vertraging is een boek dat prettig leest dankzij het dynamisch verschuiven van het ene naar het volgende karakter. Omdat de verschillende personages zich fysiek in dezelfde ruimte bevinden en op die paar vierkante meter van een treinstel aan dezelfde prikkels – met name elkaar – worden blootgesteld, ontspinnen zich commentaren waarop dan weer commentaren komen. Meer nog dan op de karakters lijkt de roman zich gaandeweg toe te spitsen op de gedachten zelf, de mijmeringen die alleen in een trein met vertraging een vrije vlucht kunnen nemen. Van Gerrewey beschrijft die in een zwierige, comfortabele stijl, hoewel het boek niet echt tot een culminatiepunt komt. De lezer blijft in zekere mate geïntrigeerd, maar niet in buitengewone mate. Daarvoor ontwikkelt de auteur uiteindelijk te weinig psychologie. Bewees Op de hoogte, Van Gerreweys wonderlijk mooie debuut, nog dat de man weet hoe hij de clichématige vorm van een roman moet omzeilen om er iets buitengewoon ontroerends mee aan te vangen, dan probeert hij in Trein met vertraging opnieuw manifest creatief uit de hoek te komen. Deze keer lukt hem dat beduidend minder goed, hoewel hij de tijd met een handvol intrigerende passages en vondsten ook nu weer even weet te bevriezen.
