Geruisloos tussen de mensen heet de verhalenbundel van Marek van der Jagt, het pseudoniem van de Nederlandse schrijver Arnon Grunberg. Het lijkt echter ook de levensvisie van de auteur in kwestie te zijn die zich vooral op de achtergrond wenst te houden en zichzelf, zoals de documentaire Arnon Grunberg, heb je nog steeds vrienden?, niet zomaar laat kennen.
Toch heeft Grunberg ook een ongekende interesse in zijn medemens en laat hij zich meermaals verleiden tot een hoogstpersoonlijke variant op embedded journalism, waarbij hij mee de levens van anderen leidt gedurende een korte tijd. Onder de omvattende titelreeks Grunberg onder de mensen trok hij eerder al mee met een divisie van het Nederlandse leger in Afghanistan. Voor dit nieuwe project ging Grunberg op reis met een gezin, onder het motto dat een gezin op vakantie een gezin in oorlogsgebied is.
Mogelijk komt deze visie voort uit het feit dat Grunbergs familie zelf vooral kuuroorden verkoos als vakantiebestemming, alsook uit het feit dat vooral zijn moeder steevast het gevoel had de verkeerde keuze van hotel of restaurant gemaakt te hebben. Vakanties hebben bij de jonge Grunberg geen echt trauma nagelaten, maar onbekommerd zijn ze evenmin geweest. In zijn bekende afstandelijk-ironische stijl blikt Grunberg terug op dit verleden en voert hij het aan als reden voor zijn nieuwe project. Het is overigens opvallend hoe open Grunberg praat over zijn achtergrond en schijnbaar moeiteloos familiefoto’s opneemt in het boek, al blijft een zekere afstandelijkheid ook hier tastbaar aanwezig.
Het gezin dat als (on)gelukkige uitgekozen werd om Grunberg als gast en chroniqueur te krijgen, werd geselecteerd uit tal van brieven en gesprekken die met verschillende kandidaten gehouden werden. De oproep wordt net als een aantal e-mails gepubliceerd in het boek. De e-mails in kwestie zijn van de gezinnen die uitgenodigd werden voor een gesprek en tonen een interessante inkijk in het leven van de ‘modale’ mens. Sommige kandidaten houden hun mail droog en beleefd, terwijl anderen net hun kwaliteiten of troeven in de verf zetten in de hoop zo gekozen te worden. Uit de geselecteerde gezinnen werden er drie weerhouden waaruit Grunberg zijn uiteindelijke keuze maakte.
Naast de foto’s en het verslag van Grunberg over de gezamenlijke trip werden echter ook de andere gezinnen gefotografeerd tijdens hun vakantie en voegde Grunberg bij hun foto’s enige commentaar. Het mag als een mooie troostprijs gelden voor de niet-gekozen families enerzijds en een aanvulling op het boek anderzijds. De foto’s en het verslag van de reis met het ‘uitverkoren’ gezin zijn immers op zichzelf te weinig en te kort om er een heel boek rond te maken. Bovendien staat de typerend ironische stijl van Grunberg een oprechtere kennismaking in de weg waardoor het boek vooral een op (auto)biografische elementen gesteunde reflectie van Grunberg zelf is.
De kans op weerwoord door Maud uit Eindhoven is eveneens opgenomen in het boek. Het siert Grunberg dat hij zich op die manier kwetsbaar opstelt, in het bijzonder omdat de tekst na de zijne opgesteld is en dus kan inpikken op de zijne. Toch blijft het ook hier bij oppervlakkige beschouwingen, weliswaar zonder de ironie, die weinig inkijk geven in de persoon Grunberg zelf. Bewust of onbewust lijkt de Nederlandse schrijver in de dagdagelijkse omgang veel met zijn personages gemeen te hebben, wat als afstandelijke beleefdheid kan omschreven worden. Grunberg blijft — zo blijkt uit het verslag toch — grotendeels geruisloos onder de mensen leven.
Les vacances de monsieur Grunberg (e.a.) is uiteraard geen roman, maar het is evenmin een bundeling columns of een breed uitgevallen essay rond een specifiek thema zoals de vorige delen uit dit project waren. Misschien heeft Grunberg zich veel terughoudender opgesteld uit respect voor de privacy van de gezinnen, al spreken de foto’s en correspondenties even goed boekdelen. Het is jammer dat de grillige vormgeving het boek oneer aandoet, want de hele opzet — inclusief de inkijk in ‘normale’ levens — heeft zeker zijn merites.
