Wie dacht dat Michael Palin zich na zijn trip naar Noord-Korea en een door de pandemie afgedwongen verblijf in eigen huis zou gaan gedragen zoals de doorsnee 79-jarige, heeft het mis. De Voormalige Python trok dit jaar naar Irak. Naast een tv-serie, leidde dat als vanouds tot een reisboek.
Met een bestemming die de modale, en zelfs ietwat avontuurlijke, reiziger doorgaans links laat liggen, prikkelt Palin opnieuw de nieuwsgierigheid. Was het enkele jaren geleden nog het mysterieuze Noord-Korea dat door Palin tot onderwerp gebombardeerd werd, dan is het nu het evenmin voor de hand liggende Irak waar de Brit naartoe trekt. Ooit de geboorteplaats van de beschaving, de jongste decennia echter vooral een oord van treurnis, met de dictatuur van Saddam Hoessein en diens oorlogen, vervolgens de invasie door Bush en Blair, waarna het land ten prooi viel aan intern sectair geweld én IS. Ook vandaag is Irak geen logische reisbestemming. Het officiële advies van het Belgische ministerie van Buitenlandse Zaken raadt formeel af naar het land af te reizen. Het Britse advies gaat vergezeld van een kaart die nagenoeg helemaal rood ingekleurd is.
Dat houdt Palin echter niet tegen om, filmploeg in zijn kielzog, via Turkije naar Irak te reizen, met als plan de Tigris te volgen. Samen met de Eufraat vormt deze rivier een begrip uit de geschiedenislessen en brengt hij de reiziger als vanzelf langsheen plaatsen van historisch belang.
Kirkuk bijvoorbeeld, dat, al is het een van de gevaarlijkste plaatsen in het land, een geschiedenis heeft die maar liefst 6.000 jaar terug gaat. De stad maakte deel uit van tal van wereldrijken, maar het grootste kantelpunt in zijn geschiedenis vond net geen eeuw geleden plaats, toen olie gevonden werd. Door een bedrijf met Britse, Franse en Amerikaanse belangen. Palin reist immers, hij beseft het zelf maar al te goed, door wat ooit deel was van het Britse rijk. Hij benoemt het niet expliciet, maar tussen de regels door lijkt het besef aanwezig dat Groot-Brittanië mee verantwoordelijk is voor de lamentabele toestand waarin Irak zich vandaag bevindt.
Toch blijkt het ook zo nu en dan feest in Irak, wanneer Palin al vlak na aankomst op een Koerdisch vuurwerkfestival belandt. Het is echter niet bepaald toonzettend. De decennia aan geweld hebben logischerwijze zware wonden geslagen in het land. Alsof dat niet genoeg is, laat ook hier de klimaatopwarming zich voelen: droogte, zandstormen: het komt allemaal bovenop de al aanwezige ellende.
Zo schippert de televisiemaker door het land: van het ene uiterste naar het andere. Palin laat je bijvoorbeeld proeven van een Bagdad waarvan je niet zou vermoed hebben dat het bestaat: er wordt ingezoomd op de Mutanabbistraat, waar het goed toeven is voor wie houdt van de romantiek van het geschreven woord en van de bijbehorende venters en koffiebars.
Het contrast met de Groene Zone – mogelijk doet de term nog een belletje rinkelen – kon moeilijk groter zijn. Het gebied was anderhalf decennium niet toegankelijk voor het publiek. 12.000 anti-bomblokken moesten instaan voor de veiligheid van de mensen binnenin. Onderweg komt hij een hele stoet bijzondere mensen tegen, van een winkelier die duiven heeft geleerd om salto’s te maken, tot kinderen die zich niets anders kunnen voorstellen dan de puinhoop waarin ze leven.
Bijna, bìjna, zou je denken: waarom ook niet. Maar laten we wel wezen: Michael Palin krijgt als gezant van de televisie deuren open die voor gewone reizigers gesloten blijven. De neerslag van zijn reizen is dus vooral een geromantiseerde bespiegeling van een trip die weinig anderen kunnen maken.
Dat neemt niet weg dat Palin, samen met Bill Bryson en Paul Theroux, ervoor gezorgd heeft dat reisboeken een gigantisch publiek bereiken én inhoudelijk wat te bieden hebben. Dat doet elk van het drietal op zijn eigen manier en wat Palin bovenal van de andere twee onderscheidt, is dat hij in de eerste plaats een televisiemaker is. Dat ambacht reflecteert in zijn boeken, en dus ook in Naar Irak, dat af en toe aanvoelt als een making of. Erg is dat niet: je kijkt mee over de schouder van een legende die, waar hij ook belandt, over de gave beschikt een boeiend verhaal te vertellen.
