Jaron Lanier heeft in het verleden al goede boeken geschreven, maar met Tien argumenten om je sociale media-accounts nu meteen te verwijderen vat hij de koe pas echt bij de horens. Volgens hem zijn wij verankerd in een systeem waar iedereen zijn data overhandigd in ruil voor gratis service (Facebook, Google) zonder daar al te veel vragen bij te stellen. Om de zoveel tijd komt er een schandaal bovendrijven (Cambridge analytica, WikiLeaks), wat de focus even legt op deze zaken om dan even snel weer terug vergeten te worden.
Jaron Lanier (1960) zit stevig verankerd in Silicon Valley. Hij is een van de grondleggers van Virtual Reality en medeontwikkelaar van Second Life. Hij hoort thuis in het rijtje van mensen die het geluk hebben gehad om op de juiste tijd op de juiste plaats te zijn. Vanuit deze bevoorrechte positie schrijft hij regelmatig over zaken die hij de verkeerde kant op ziet evolueren. Sociale media is daar één van en in Tien argumenten (Business Contact, 2018) legt hij uit wat er aan de hand is. Lanier vergelijkt sociale media met de evolutie van verf. In de begindagen van de verfproductie werd deze vervaardigd op basis van giftige lood. Na veel protest werd dit proces uiteindelijk aangepast tot de non-toxische variant die we vandaag de dag kennen. Met dit in het achterhoofd is het verstandig dat gebruikers hun sociale media accounts verwijderen, en wachten tot de “loodvrije” versie op de markt komt.
Tien argumenten om je sociale media-accounts nu meteen te verwijderen is Lanier zijn vijfde boek. Verschillende onderwerpen die hij aan bod laat komen zijn al eens behandeld, maar dat wilt niet zeggen dat het een verzameling is van zijn voorgaande werken. In Tien argumenten legt hij de focus op de constructies die gebruikt worden bij de werking van sociale media platforms. Zo is de reclame op sociale media op maat gemaakt voor de gebruiker, op basis van voorkeuren en surfgedrag. Algoritmes bepalen welke prikkels je gedrag beïnvloeden en passen deze vervolgens toe. Zo is hetgeen wat men vroeger reclame zou noemen, getransformeerd tot een machine voor gedragsmodificatie. Deze machine biedt sociale media platformen aan voor iedereen die hiervoor wilt betalen. Daarmee is dan ook in grote lijnen het businessmodel van bedrijven zoals Facebook, Google en Twitter beschreven.
Om niet steeds hetzelfde uit te moeten leggen, introduceert Lanier een afkorting van een specifiek probleem. Hij verwijst regelmatig naar de term “BUMMER”, wat een acroniem is voor “Behaviours of Users Modified and Made into an Empire for Rent”. Kortweg een algoritme dat berekend hoe iemand zich zal gedragen. Volgens Lanier zijn we al een stap verder dan enkel gevolgd en getrackt te worden. Om gebruikers in de loop te houden worden technieken toegepast die bewust verslavend werken. Algoritmes bepalen om de hoeveel tijd je een like of een bepaalde post te zien krijgt. Deze geven feeds een opzettelijke willekeur, zodoende dat je hersenen blijven zoeken naar verbanden (die er niet zijn) en je zodoende uiteindelijk meer tijd op het platform doorbrengt.
Hij bekijkt het probleem niet alleen in de sociale media maar trekt het verder open. Daarbij gebruikt hij Wikipedia als voorbeeld. Wikipedia is praktisch en wordt informatief in stand gehouden door middel van sociale controle. Maar volgens Lanier is het niet realistisch om te beweren dat alle kennis op Wikipedia terug te vinden is. Wat erop staat zijn de dingen die de mensen erop willen zetten, niet alles wat ze kennen. Daarbuiten is het gebracht in een vorm die aanvaardbaar is voor de overgrote meerderheid van de gebruikers.
Lanier reikt realistische alternatieven aan: stap af van het gratis (BUMMER) model en schakel over naar een betalende variant. Zodoende kunnen bedrijven een service aanbieden waar ze geld aan kunnen verdienen, en kan de consument enige controle over zijn data behouden. Providers van digitale diensten kunnen in hun gebruikersovereenkomst opnemen, dat ze je gegevens niet doorverkopen of manipulatie tactieken toepassen.
Sommige van de hoofdstukken geven het gevoel aangeplakt te zijn om aan het ronde getal van tien te geraken. Hier en daar krijg je het gevoel dat hij het boek blijft aandikken. Maar in alle eerlijkheid doet dat niets af van de boodschap die hij probeert uit te dragen. Tien argumenten om je sociale media nu meteen te verwijderen is niet het zoveelste anti digitalis, maar een werk dat je met een onaangenaam gevoel aan het denken zet. Missie geslaagd.
