Met de Bootleg Series zorgt Columbia ondertussen al zes delen lang voor een interessante en bij momenten verhelderende blik op het oeuvre van Miles Davis. In deel zes wordt de spot gericht op het voorjaar van 1960, toen de trompettist voor het laatst samen optrad met John Coltrane tijdens een tour doorheen Europa die drie weken duurde.
Het magische jazz-jaar 1959 lag net achter de rug. Een jaar waarin een indrukwekkende reeks jazzklassiekers het levenslicht zag. Zo verscheen naast Mingus Ah Uhm van Charles Mingus, The Shape Of Jazz To Come van Ornette Coleman en Time Out van Dave Brubeck ook Miles Davis’ Kind Of Blue, wat nog altijd de best verkochte jazz-plaat ooit is. Tel daar ook maar het in 1960 verschenen Giant Steps bij waarmee John Coltrane zijn ‘sheets of sounds’ introduceerde en duidelijk maakte dat hij ook tot de groten van de jazz behoorde. De legendarische jazz-impresario Norman Ganz had Miles Davis begin 1960 een drieweekse concertreeks geboekt door Europa samen met Oscar Peterson en Stan Getz die de triple bill vervolledigden. Miles Davis ondernam de Europese trip samen met het kwintet dat ook meespeelde op Kind Of Blue, met naast pianist Wynton Kelly — die wel maar op een nummer meespeelde op dat album –, bassist Paul Chambers en drummer Jimmy Cobb ook saxofonist John Coltrane, ondanks dat diens relatie met Davis in de tussentijd enigszins vertroebeld was geraakt.
Zoals deze opnames tonen was het een tour met twee protagonisten die beiden op een keerpunt in hun carrière stonden en een radicaal andere richting zouden uitgaan. De toen 34-jarige Davis was al jaren een gevestigde waarde in de jazzwereld. Het voorgaande decennium had hij een belangrijke stempel gedrukt op zowel de cool jazz, de hardbop als de modale jazz. De nieuwlichterij van de free jazz was aan Davis niet besteed en de komende jaren zou hij nog wat zoeken alvorens hij tegen het midden van de jaren ‘60 zijn ‘Second Great Quintet’ oprichtte en daarna met elektrische instrumenten in de fusion jazz voor zijn laatste muzikale vernieuwing zorgde. Maar op het moment van deze Europese tour had Davis net zijn bekendste werk uitgebracht en zat hij in een fase waar hij op het vlak van vernieuwing werd voorbijgestoken door Ornette Coleman, Cecil Taylor en consoorten.
John Coltrane was in 1960 al lang niet meer de onbekende saxofonist uit Philadelphia die een paar jaar voordien ontdekt was door Miles Davis. In Davis’ ‘First Great Quintet’ had Coltrane — een leeftijdsgenoot van Davis overigens — zelfvertrouwen getankt en met Giant Steps had hij in 1959 zijn eerste meesterwerk als frontman op de wereld losgelaten. In tegenstelling tot Davis was Coltrane wel geboeid door de vernieuwing op de avant garde-flank van de jazz en begon hij die invloeden in zijn spel te verwerken. John Coltrane was in 1960 niet langer meer de sideman van Davis, maar een muzikant van een vergelijkbare allure. Het is veelzeggend dat zijn naam even prominent aanwezig is op deze uitgave als die van Miles Davis zelf.
In deze box worden vijf optredens uit de eerste dagen van die tour nu voor de eerste maal officieel uitgebracht. Twee concerten uit Parijs (L’Olympia), een concert in Kopenhagen (Tivolis Koncertsal) en twee in Stockholm (Konserthuset) worden over vier schijfjes verdeeld. Samen geven deze concerten een boeiend historisch beeld van die beruchte concertreeks. Tijdens deze optredens speelde de band een selectie van jazz standards (zoals “On Green Dolphin Street” en het onvermijdelijke “Round Midnight”) en werk uit Kind Of Blue. Het is onvermijdelijk dat er wat overlappingen zijn — zo zijn er vier versies van “So What” — al valt het wel op dat naarmate de concerten vorderen er meer aandacht wordt besteed aan het recente werk.
Het is vooral de spanning tussen Coltrane en de rest van de band die deze concerten een unieke plaats geven. Waar Miles Davis zijn solo’s steeds beheerst houdt en soms zelfs luchtig (“Walkin’”), gaat de saxofonist bij momenten tekeer als een hogedrukketel die op ontploffen staat. Op de vraag of hij kwaad was — in een bijgevoegd kort interview met een Zweedse journalist — antwoordde Coltrane dat hij gewoon zo veel te zeggen had en dat het er allemaal uit moest. Neem nu zo’n “All Blues” uit Kopenhagen waarin zijn solo zo de grenzen van wat toen gangbaar was opzocht dat hij zelfs pianist Wynton Kelly meesleurt in de experimenteerdrift.
Miles Davis keek in zijn autobiografie negatief terug op deze tour (“the magic is gone out of the band”), maar met deze aflevering in de Bootleg Series wordt dat toch wel bijgestuurd. Voor het toenmalige publiek was het ongetwijfeld wel even wennen — vooral het Parijse publiek reageerde bij momenten rumoerig — maar in het licht van wat erna kwam, was dit een logische missing link in de officiële discografie van Miles Davis. Net zoals bijvoorbeeld het tweede deel uit deze bootleg series (dat het “Lost Quintet” documenteerde) zorgt ook The Final Tour ervoor dat een wat onderbelichte fase in ‘s mans carrière nu ook de nodige aandacht krijgt. Dit was jazz op het scherpst van de snee.
