Le Guess Who? is ondertussen een begrip geworden in de muziekwereld. Het Nederlandse festival dat in 2007 ontstond vanuit een focus op en interesse in de Montrealse muziekscene, heeft zich doorheen de jaren ontwikkeld tot een vierdaags muziekfestijn dat zowat heel Utrecht inpalmt en jaarlijks meer dan honderd muziekacts brengt, verspreid over negentien zalen. Muziekliefhebbers van over de hele wereld duiken meerdere dagen onder in het stadje Utrecht in een poging hun honger naar (nieuwe) muziek te stillen.
Voor Enola werden (jbo) en (lh) afgevaardigd om polshoogte te nemen. Op maandag doken ze hologig en met een aan waanzin grenzend enthousiasme terug op in de enolakantoren met een telefoonboek aan impressies, lofuitingen, routebeschrijvingen voor het TivoliVredenburgdoolhof, de beste adresjes in Utrecht, en Nijntjetekeningen. Een verplichte eenzame opsluiting, de nodige shocktherapieën en koudwaterbaden later, kregen ze de opdracht hun verslag terug te brengen tot twintig hoogtepunten. Hun geschriften werden ritueel verbrand, de hoogtepunten zijn voor u ingekaderd.
Donderdag: sacrale zuiveringsrituelen
Grouper & Paul Clipson – Domkerk
Grouper, nom de plume van Liz Harris, brengt sinds 2005 gestaag albums uit die zich in etherische sferen begeven. Geen wonder dus dat ze zelf vragende partij was om in de Domkerk op te treden. Gewapend met een resem cassettespelers, een gitaar en voldoende effecten bracht ze een modern transcendentaal verhaal terwijl Paul Clipson voor de filmische begeleiding zorgde. Of hoe in een kerk ook zonder een priester aanwezig een religieuze ervaring kan worden opgeroepen.
Oiseaux-Tempête – De Helling
Eén nummer hadden we nodig om te constateren dat deze Parijse band meeslepende muziek maakt op het kruispunt van postrock, jazz, Arabische invloeden, (post)punk en elektronische elementen. Geen platgetreden paden, dus. Dat ze uitgenodigd werden door Jerusalem In My Heart verbaast niet. Soms deed dit intrigerende collectief denken aan OM, soms aan Godspeed You! Black Emperor, soms aan Swans. Maar het is een eigenzinnige sound die overheerst. Free-rock, post-rock of desnoods trip rock, noem het wat je wil: Oiseaux-Tempête is live indrukwekkend. Dat er na hun show duchtig wordt aangeschoven aan de merchandisestand is niet meer dan logisch én verdiend. Wij schaffen Al ‘An!, het recentste opus van Oiseaux-Tempête, alvast aan, en adviseren u om hetzelfde te doen. Volgend jaar op Dunk!festival graag!
Big Brave – EKKO
Op donderdag staat nog zo’n genre-overstijgende, loeiharde band geprogrammeerd: het uit Montréal afkomstige Big Brave. Ook dit gezelschap bouwt live een “wall of sound” op om u tegen te zeggen. Absoluut hoogtepunt is een overdonderend “Sound” — soms moet je het echt niet ver gaan zoeken. De vocalen van de frontvrouw doen denken aan Björk, Patti Smith en PJ Harvey, de gitaren zijn afwisselend drone en noise geladen, de drums zijn repetitief en trance-opwekkend. Of hoe je met weinig middelen, massa’s decibels en feedback iets kan creëren dat door anderen nog niet is voorgedaan en je meteen bij het nekvel grijpt. Na een klein uur beuken en zweven in een volgestampte EKKO moeten we dan ook even bekomen. Dit trio is zonder enige twijfel verplicht voer voor adepten van Sleep, True Widow, Neurosis en Sunn O))).
Vrijdag: de grenzen van het muziekspectrum
Protomartyr – Ronda, TivoliVredenburg
Met Relatives In Descent heeft het van Detroit afkomstige Protomartyr een van de beste platen van het jaar gemaakt. De verwachtingen waren dan ook hoog gespannen. Misschien te hoog zelfs. En even dreigt het fout te lopen: Joe Casey en co worden genekt door een erbarmelijke geluidsmix en het vroege speeluur. “Windsor Hum” en “Don’t Go To Anacita” en oudere prijsbeesten “Cowards Starve” en “The Devil In His Mouth” missen de kracht en urgentie die op plaat duidelijk te horen zijn. Casey, slenterend over het podium met een blik bier, lijkt er zich niets van aan te trekken. Pas halverwege het optreden raakt het geluid in balans, en horen we in “Half Sister” en “Why Does It Shake” de zinderende, rauwe Protomartyr waar we zo naar uitkeken. Of toch bijna. In de Botanique moet het er volgende week echt boenk op zijn!
Keiji Haino – De Helling
In het rijtje gekke Japanners met een gigantische output staat Haino ongetwijfeld ergens bovenaan. Na een dag eerder met levende jazzlegende Han Bennink (die gedurende het festival meerdere malen zou optreden in verschillende bezettingen) aangetreden te hebben, klaarde hij de klus ditmaal alleen. Conform zijn status als avant garde-artiest tastte hij gedurende zijn set het hele geluidsspectrum af waarbij de gitaar weliswaar het voornaamste instrument vormde maar verder elke gelijkenis met gitaarklanken louter op toeval berustte. Elke beschrijving schiet de facto te kort voor een indrukwekkende performance die aantoont hoe Haino nog steeds op een eenzame hoogte staat.
Brötzmann/Leigh – Pastoefabriek
“HIJ BLAAST ‘M KAPOT! HIJ BLAAST ‘M VERDOMME KAPOT!” brulde (gp) ooit bij een optreden van Europa`s bekendste freejazz saxofonist. Ook Brötzmann mocht enkele keren aantreden op Le Guess Who? dit jaar, maar zijn meest memorabele optreden blijft zijn samenspel met pedal steel guitariste Heather Leigh. Twee albums hebben ze intussen samen opgenomen en dat is duidelijk te horen. Soms haast dissonant tegen elkaar op botsend, dan weer prachtig samenvloeiend of doodeenvoudig het podium figuurlijk aan de ander overlatend door het eigen instrument stil te houden, geldt dit zonder twijfel als een hoogtepunt onder de hoogtepunten. Vakmanschap, meesterschap en bescheidenheid gaan hand in hand, afsluitend in een tedere kus op het voorhoofd van Leigh door de Teutoonse brombeer.
Altin Gün – EKKO
De prijs voor het leukste en meest sexy optreden van Le Guess Who? 2017 gaat naar Altin Gün, een door Turkse muziek geïnspireerde band met onder andere Jacco Gardner. En muzikaal gooiden deze Amsterdamse psych/folk-rockers ook nog eens hoge ogen. Het was bassist Jasper Verhulst die Gardner, Gino Groeneveld (Jungle By Night), Erdinc Yildiz Ecevit (vocalen, saz en keys) en Merve Dasdemir (vocalen, keys) samenbracht. Het samenspel tussen de muzikanten is om duimen en vingers bij af te likken, vooral tijdens “Goca Dünya”. Het is de perfecte mix tussen de belangrijkste eigenschappen van de band: explosief, dansbaar en poppy. Dankzij zo’n band wil je meteen de erfenis van Turkse pop, disco en seventies muziek verder ontdekken. Het is een prachtige ontmoeting tussen Oost en West; in deze tijden een nog mooier gegeven.
William Basinski – De Helling
De Amerikaanse avant gardecomponist William Basinski heeft een discografie om u tegen te zeggen met zijn The Disintegration Loops ongetwijfeld als bekendste werk. In 2017 bracht hij A Shadow in Time uit en het is dat album dat hij ook live brengen zal. Het meer dan twintig minuten durende “For David Robert Jones” (een hommage aan David Bowie) waarbij Basinski al grappend vertelt dat het nummer openbarsten zal in een New Orleans-achtige fanfare, bouwt subtiel klanklagen over elkaar waarbij in het bijzonder het subtiele saxofoonpatroon een weerkerend thema wordt. De ingehouden en etherische set dompelt de volgestroomde De Helling (met op vraag van Basinski een zittend publiek) onder in een meer dan veertig minuten durende droom.
Prurient – Pandora, TivoliVredenburg
Als er één act is die je kon laten kokhalzen tijdens Le Guess Who? was het Prurient wel. Dominick Fernow, bij de meesten wellicht vooral bekend als de man achter de extreem duistere techno van Vatican Shadow, trekt hier volop de kaart van verschroeiende, meedogenloze noise. Soms leunen zijn krijsen tegen het theatrale aan. Een beetje een geforceerde act, maar zijn geluidsgolven klinken best wel indrukwekkend. Net als zijn plaat Frozen Niagara Falls is een optreden van Prurient een ware nachtmerrie. Missie geslaagd dus voor Fernow. En volgend jaar mag hij gerust eens aantreden met Vatican Shadow.
GAS (Wolfgang Voigt) – De Helling
De Oostenrijkse electro-artiest Wolgang Voigt brengt onder verschillende pseudoniemen muziek uit (een voorzichtige schatting telt ongeveer 160 releases), maar GAS — waarmee hij tussen 1996 en 2000 vier albums uitbracht — blijft zowat zijn bekendste uitlaatklep. De combinatie van ambient en 4/4 techno klinkt vertrouwd en bevreemdend alsof er een technofeest aangewuifd komt terwijl men door een bos wandelt. Voigt zelf wou met GAS disco naar het bos brengen of omgekeerd, wat zich op het podium vertaalt in ijle klanken gecombineerd met beats die in de verte dreunen terwijl beelden van bomen en wouden op de achtergrond geprojecteerd worden. De lang uitgesponnen nummers vloeien zo soepel in elkaar over dat de concertzaal zelf zowaar even de allure van een uitgestrekt woud krijgt.
Pissed Jeans – Pandora, TivoliVredenburg
Een flinke scheut hardcorepunk hoort thuis op een vrijdag omstreeks 2 uur `s ochtends, aldus Pissed Jeansfrontman Matt Korvette. Wat volgt is een verschroeiende set met de nadruk op de laatste plaat Why Love Now, en een hyperactieve Korvette die halfweg het optreden zijn t-shirt al stukgescheurd heeft en meer frustraties van zich heeft afgeschreeuwd dan de doorsnee automobilist op de Brusselse ring op een doordeweekse dag. Subtiliteit en nuance zijn ver te zoeken maar het pure spelplezier spat er van af en blaast elke vermoeidheid weg.
Zaterdag: de klank van de ziel
Pharoah Sanders – Grote Zaal, TivoliVredenburg
De 77-jarige Pharoah Sanders geldt als een levende legende binnen de (free-)jazzwereld. Albert Ayler zou ooit de volgende woorden uitgesproken hebben: “Trane (Coltrane – nvdr) was the Father, Pharoah was the Son, I am the Holy Ghost” en dat valt duidelijk op in de volgelopen Grote Zaal. Telkens Sanders zelf opnieuw naar voor schuifelt om de saxofoon te beroeren, barst het publiek in een gejoel uit dat normaliter boysbands te beurt valt. De intermezzo`s van Sanders zijn weliswaar beperkt (de helft van de set laat hij de facto over aan zijn meer dan indrukwekkende begeleidingsband) maar wanneer hij de sax beroert of zijn stem laat weergalmen, weerklinkt meer dan een echo van waar hij ooit voor stond. Sanders mag dan wel niet langer over de longen van vroeger beschikken, wanneer hij blaast, luistert de wereld in oprechte bewondering.
Shabazz Palaces – Pandora, TivoliVredenburg
Opvallend hoe de Pandora-zaal in het Tivoli-complex, toch goed voor bijna 700 man, makkelijk volstroomt voor een niet-evidente hiphopact als Shabazz Palaces. Snikheet is het er zelfs. De hiphopstijl van dit duo wordt wel eens afro/retrofuturistisch of deconstructivistisch genoemd. Maar dat zijn eigenlijk moeilijke woorden voor atypische, verschroeiende hiphop. Dit is geen muziek voor de doetjes die enkel naar Jay-Z of Kendrick Lamar luisteren, dit overstijgt eigenlijk hiphop. Tijdens de set van Palaceer Lazaro en multi-instrumentalist Tendai Maraire worden we omver geblazen door woeste teksten, Afrikaanse percussie, pompende technobassen, industrial beats en verknipte samples. Zelfs voor de liefhebbers is dit optreden een vette kluif. Shabazz Palaces is tegelijk ingenieus en overdonderend.
James Holden & The Animal Spirits – Ronda, TivoliVredenburg
Als er één hedendaagse muzikant tegen hokjesdenken is, is het James Holden wel. Meer nog: zijn muziek op zijn recentste meesterwerk The Animal Spirits zit op kruispunt van heden en verleden. Het is een ontmoeting tussen Afrikaanse, Europese en Oosterse muziekculturen. Trance is de enige rode draad. Samen met een volledige band, inclusief blazers, een drummer en extra percussie, brengt Holden nu de nummers van die plaat live. Zelfs Holdens houding is bijzonder: al zittend neemt hij plaats tussen zijn begeleidingsband. Ook wat geluid betreft, komt alles samen in de Ronda-zaal. Wat een show, wat een trip. Ga James Holden & The Animal Spirits zeker aanschouwen in de AB, op 8 april 2018 tijdens BRDCST. Maar dit collectief zou even goed passen op Pukkelpop én Gent Jazz.
Zeal & Ardor – De Helling
Avant garde (black) metal vermengd met blues en soul? De Zwitserse Amerikaan Manuel Gagneux maakte het de luisteraar met zijn debuut Devil Is Fine niet makkelijk. Live valt het geheel nog zwaarder op de maag: de overgangen van rootsy gospel/blues naar metal zijn nogal abrupt. Dat heeft te maken met de opgepompte riffs en (veel te luid afgestelde) beukende drums. Jammer, want de screams van Gagneux en samenzang tussen twee extra zangers mag er wel zijn. Die zijn zelfs goed voor instant kippenvel. Toch overheerst een raar gevoel na de zinderende show. Was het nu geniaal of vooral een gimmick? Gagneux en co hebben ons alvast nieuwsgierig gemaakt naar de toekomst.
METZ – De Helling
Onder het mom ‘er mag ook eens gefeest worden’ blijft (lh) zaterdagnacht kamperen in De Helling voor METZ. Het is een vrij rechtdoor rockende band naar Le Guess Who?-normen. Maar hey, het zijn Canadezen (het festival begon ooit ter promotie van nieuw muzikaal talent uit Canada) en ze zijn nog altijd razend hip. En om eerlijk te zijn: (lh) had Strange Peace, de derde plaat, niet eens gecheckt ter voorbereiding. Maar dat blijkt ook niet nodig. METZ, dat zijn nog altijd drie losgeslagen projectielen die het ene salvo na het andere op het publiek afvuren. En dat publiek gaat gewillig mee in een kolkende moshpit. “Spit You Out”, “Headache” en afsluiter “Acetate” zijn maar enkele van de vele hoogtepunten. METZ bewijst dat zijn verschroeiende noise/punk-formule nog lang niet is uitgewerkt.
XAM duo – Hertz, TivoliVredenburg
XAM Duo bestaat uit Matthew Benn (Hookworms) en Christopher Duffin (Deadwall), waarbij de meer dromerige en drone-elementen uit hun respectievelijke bands behouden blijven maar voor een bijna volledige elektronische aanpak gekozen wordt. In de behaaglijke stoelen van Hertz zakt de ene na de andere luisteraar weg in een semi-slaaptoestand terwijl het duo verder zijn sonische tapijt weeft en live zelfs enkele klarinetklanken toevoegt. Op plaat klinkt de groep vaak harder maar tijdens dit late uur (de groep speelt na middernacht) wordt voor een modern wiegeliedgeluid gekozen.
Hieroglyphic Being – Pandora, TivoliVredenburg
Nee, er wordt geen `waar is dat feestje? Hier is dat feestje!` geroepen tijdens de set van Hieroglyphic Being, maar het is wel een feit dat de man gewapend met de nodige apparatuur een volgestroomde Pandora laat dansen op recalcitrante beats en tegendraadse melodieën. De fysieke en mentale vermoeidheid op deze derde dag en ochtend wordt een uur lang het zwijgen opgelegd om pas opnieuw voelbaar te worden wanneer de laatste klanken uitgestorven zijn.
Zondag: vrouwen aan de macht
The Ecstatic Music of Alice Coltrane Turiyasangitananda – Grote Zaal, TivoliVredenburg
Aan de ingang worden tekstboekjes uitgedeeld, en op het podium zien we een altaar met foto’s en wierook: de muzikale hommage van de Sai Anantam Ashram Singers aan jazzpianiste Alice Coltrane, (veel meer dan) de weduwe van John Coltrane, heeft zonder twijfel iets sacraals. Voor de ene waren die attributen erover, voor de ander wellicht een deel van de performance. We laten dat even in het midden: met de ogen dicht klinkt het zweverige geheel wel heel bijzonder. Na de dood van haar man ging Coltrane vooral spirituele, psychedelische jazz maken. Een deel van dat repertoire wordt nu, tien jaar na haar dood, live gebracht. Een koor zorgt voor mantragezangen terwijl een drummer en keyboardist voor de muzikale begeleiding zorgen. Het wordt nog interessanter wanneer een zangeres solo “Om Shanti” brengt en meester-saxofonist Shabaka Hutchings een indrukwekkende bijdrage levert. En zo wordt het een bijzonder eerbetoon aan een wel heel bijzondere artieste.
Juana Molina – Pandora, TivoliVredenburg
Ze spreekt geen woord Engels en een beha is blijkbaar ook geen must, maar los daarvan weet de Braziliaanse Juana Molina perfect haar mix van folk, rock en electro te brengen met een zwoelheid die Brazilianen aangeboren lijkt te zijn. Met het recent uitgebrachte Halo ligt ook hier het zwaartepunt bij de nieuwe plaat, maar een bezwaar is dat allerminst. Molina weet als geen ander de zaal in te palmen met haar sterke songs en bijwijlen kekke mimiek. Binnen een sterk door jazz, ambient, drones en weerbarstige rock gedomineerd festival staat de vrolijke Braziliaanse meer dan haar mannetje.
Le Guess Who? is de laatste jaren uitgegroeid tot een van de meest relevante festivals van de lage landen (en daarbuiten). Veel meer dan andere festivals (sorry Best Kept Secret) zet het in op een gedurfde programmatie voor de avontuurlijke muziekliefhebber. Met meer dan honderd optredens op vier dagen tijd is het schier onmogelijk om alles (bewust) mee te pikken, elke keuze betekent een winst en een verlies. De gedurfde, eclectische en doordachte programmatie mag toonaangevend heten voor hoe een festival behoort te zijn. We geven het niet graag toe maar dit poldermodel verdient wel degelijk dringend navolging in België.
