Van de grote bekendheid die Joseph Roth in het interbellum genoot, is nu niet veel meer over. Onder zijn vurige lezers bevinden zich andere auteurs, zoals Benno Barnard of Geert Mak, maar het grote publiek kent hem niet meer. Dankzij uitgeverij Atlas Contact werd het romaneske werk van Roth heruitgegeven, wat de toegankelijkheid ten goede kwam. Roths bekendste roman is ongetwijfeld Radetzskymars, het verhaal van drie generaties van de familie Von Trotta. Met de tanende Oostenrijks-Hongaarse monarchie van de Habsburgers, verliezen ook de opeenvolgende telgen van het adellijke geslacht hun kracht en zingeving in het leven.
Het leven van Joseph Roth is allesbehalve rooskleurig te noemen. In het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw genoot hij een echte sterstatus als journalist. Zijn sociaal-kritische en scherp observerende reportages behoren nog steeds tot de verplichte literatuur van elke journalist. Roth was in de hoedanigheid van journalist altijd onderweg, sliep in dure hotels en dronk. Een alcoholverslaving zou hem de rest van zijn leven achtervolgen en uiteindelijk zijn dood betekenen. Met zijn eerste romans, Rechts en links en vooral Job, vestigt hij zijn faam definitief. Aansluitend op het journalistieke werk, zijn het verhalen waarin de kleine man en het onrecht dat hem overkomt, centraal staan. Met Radetzkymars schreef Roth een overgangsroman naar zijn latere werk dat een nostalgische blik op de geschiedenis werpt, hoewel vaak ironisch gekleurd.
Zoals het de rest van zijn leven zou gaan, schreef Roth met horten en stoten aan Radetzkymars. Hij haalde quasi nooit de afgesproken deadline van een hoofdstuk, hoewel hij er vaak wel al het geld voor gekregen had. Na twee hoofdstukken zat Roth vast en ging op werkverblijf in het luxueuze Hôtel du Cap d’Antibes aan de Franse Côte d’Azur. Hier beleefde de vriendschap tussen Roth en Stefan Zweig een hoogtepunt. Een vurige romance met de Belgische Maria Gillès de Pélichy zou zijn verblijf er trouwens nog extra op doen leven. Desondanks zijn in de roman weinig sporen van het verblijf in Antibes terug te vinden. Nog een bekende anekdote is dat Roth, toen hij alweer terug in Berlijn het vierde hoofdstuk af had, het argeloos liet liggen in een taxi toen die hem zwaar beschonken naar huis voerde. Hij mocht het helemaal opnieuw schrijven. Radetzkymars kwam uiteindelijk uit in 1932, daarvoor was het als feuilleton in de Frankfurter Zeitung verschenen. Het boek was meteen een groot succes, maar lang kon Roth, altijd geplaagd door financiële zorgen, daar niet van genieten. In 1933 kwam Hitler aan de macht en de roman werd op de index van verboden boeken geplaatst. De inkomsten die er toen al waren, werden door de nazi’s in beslag genomen.
De inhoud van het boek doet aan de oppervlakte denken aan De Buddenbrooks van Thomas Mann. De opeenvolgende generaties van een adellijk geslacht bezitten steeds minder levenskracht en de familie gaat ten onder. Roth gebruikt, net als Mann, veel ironie en schetst fenomenale portretten van de Von Trotta’s. Zeker het eerste deel van de roman is hierdoor zeer sterk. In de twee volgende delen komt de laatste telg Carl Joseph meer op de voorgrond en met deze drinker, met zwakke karaktertrekken, actief als luitenant in het groteske leger van de dubbelmonarchie, belichaamt Roth de ondergang van het rijk van Zijne Keizerlijke en Koninklijke Apostolische Majesteit, Frans Joseph. Radetzkymars is bij uitstek de roman over het einde van een tijdperk, losbarstend in de Eerste Wereldoorlog. De absolute ledigheid en het vormelijk conservatisme waarin de personages vastzitten doen denken aan De toverberg van Thomas Mann. Maar in plaats van Manns grote metafoor, in ijle sferen, beschrijft Roth de alledaagse stilstand en die komt hard aan. Neem daarbij de tragiek van een vader-zoonrelatie die door formalisme en ambtelijk plichtsbewustzijn is versmoord, het drama van een opgedrongen levensdoel, liefdeloosheid en eenzaamheid en je krijgt een boek met veel lagen. Roths stijl is steeds vlot, zonder franjes, met een lichte, grappige toets en met constant die observaties en beschrijvingen waarvan je opkijkt van het blad en nadenkend glimlacht: de signatuur van een groot schrijver. Radetzkymars is een boek dat iedereen zou moeten lezen.
