Wie de Facebookpagina van Klara in de gaten houdt, wordt meermaals per week bestookt met een #stoutentweet. Die is van de hand van Bart Stouten, misschien wel de meest bezwerende stem die de radiozender in huis heeft. Afgelopen zomer publiceerde hij wat hij zelf “muzikale herinneringen” doopte: een boek waarin het even fijn verdwalen is als in ’s mans radioprogramma’s.
Zou het toeval zijn dat De Bezige Bij wat zuinig was met de lijm bij het inbinden van Kersen eten om middernacht? Of was het de bedoeling van de schrijver dat het boek gaandeweg uiteenvalt, dat pagina’s waarop Stoutens prachtige proza naar de verre oorden van de geest voert loskomen, dat de kaft uiteindelijk alleen nog maar het omhulsel vormt van een boek dat bestaat uit losse bladeren, losse gedachten, losse herinneringen? Minder praktisch voor de lezer, maar metaforisch in ieder geval sterk: is het niet een van die toevalligheden die een mens van een boek doet houden? Een pagina die ineens op de vlucht slaat, een inderhaast ezelsoor dat de onderrand van een van Stoutens papieren ontboezemingen ontsiert: een fysiek exemplaar van een boek genereert verhalen, alleen maar door het vast te houden, het mee te nemen, het onderweg van ergens naar ergens te lezen. Voorstanders van het e-book maken de letter onschendbaar en dat is theoretisch goed, maar maken ze de letter ook niet opnieuw dood? Want een boek leeft, het leeft mee met zijn bezitter of bezitster, het wordt een blauwdruk van dagen, weken of maanden uit iemands leven.
Als Kersen eten om middernacht voor deze lezer herinnert aan een idyllisch verblijf in het zuiden van Frankrijk, dan herinnert Marcel Prousts oeuvre Bart Stouten aan veel onaangenamere zaken. De dag waarop zijn ouders hem in een dodelijke klap werd ontnomen, de letale seconde waarop een jongen een wees werd. Die tragedie is niet het onderwerp van Stoutens boek, maar is een schim in zijn geheugen en zal het altijd zijn. Het klinkt dus door, het dringt zich impulsief aan de schrijver op, het is aanwezig omdat het de schrijver nu eenmaal gevormd heeft tot wat hij is. Nooit pathetisch en daardoor diep ontroerend: zoals Stouten dromerige radio maakt die aan de tijd ontsnapt — minuten leken zo vaak bevroren toen Stouten poëzie en muziek met elkaar in aanraking bracht in een programma dat zeer toepasselijk De tuin van Eden heette — zo schrijft hij ook, met frêle hand, de lezer sturend van abstracte denkbeelden naar verfijnde, niet zelden humoristische miniaturen.
De ondertitel Muzikale herinneringen is te beperkend als die wordt geïnterpreteerd als zijnde “herinneringen over muziek”. Want ook wanneer Stouten over literatuur schrijft, zingt hij. Kersen eten om middernacht gaat immers evenzeer over de muziek die taal is: Stouten weet daar, als dichter, alles van. Hij maakte tal van verre reizen en beschrijft hoe die hem hebben gevoed: als kunstenaar, maar ook als mens. Bij Stouten lopen die twee identiteiten overigens volledig door elkaar en dat maakt zijn programma’s bij Klara ook zo aantrekkelijk. De kleine filosofische gedachten die hij in zijn #stoutentweets deelt, zijn uitlopers van een leven met beide voeten op de grond. Het zijn de bedenkingen die de man formuleert bij het dagelijkse bestaan, die hemzelf en de lezer of luisteraar met hem van de grond tillen. Dat totaal ongekunstelde doch zeer intelligente karakter neemt Stouten mee naar zijn poëzie, die soms echter een meer metafysisch-transcenderende gedaante aannemen. De link met het repertoire van Bach, Stoutens eerste en ook grootste kunstenaarsliefde, is snel gelegd: ook diens muziek doet een luisteraar het gewicht van de dagelijkse sleur verliezen. Is een vierstemmige inventie geen drug voor de geest, een verslavend roesmiddel dat, anders dan zijn bekendere broer alcohol, geen vervelende bijwerkingen heeft? En toch houdt Stouten minstens evenveel van de stilte, een geruisloos niets dat hij heel zachtjes doorbreekt met zijn hese bariton.
In Kersen eten tot middernacht, het zomerprogramma waarmee Stouten de luisteraar tot diep in de nacht verwende, werd Stouten als het ware zelf zijn boek, maar het boek is zeker geen surrogaat, evenmin zoals de bij Universal verschenen dubbel-cd bij het boek en het programma dat is. Alleen de wat losse compositie, waarin hier en daar een passage wat doelloos lijkt te figureren, kan men het boek verwijten, een boek dat de lezer over het algemeen echter weet te beroeren en in zijn greep houdt. Een pagina die door de wind wordt opgetild en meegevoerd, daar hol je dus achteraan alsof je leven er van afhangt. Om vervolgens weer stil in een hoekje te kruipen, met Stoutens bijna gefluisterde memoires die als de wind in haren en geest spelen.
