Mensen, ze maken de vreselijkste dingen mee. Voor sommigen wordt die menselijke terreur echter hun broodwinning. Neem nu Khaled Hosseini, de in Californië woonachtige Afghaan die als schrijver van bestsellers door het leven gaat. Een deel van zijn leven bracht hij door in een land dat in het recente verleden heel wat tumultueuze veranderingen onderging. “Hij kan het weten, hij is er geweest”, klinkt het dan. Maar hoe authentiek is literatuur wanneer ze met een Amerikaanse saus wordt opgediend?
Het zou absoluut niet eerlijk zijn Hosseini’s romans neer te halen op basis van een gebrek aan authenticiteit. De man beweert immers niet dat zijn verhalen tot in de details waar zijn, of zouden kunnen zijn. Hij schrijft immers verhalen en miljoenen lezers wereldwijd willen met groot plezier meegaan in die verhalen. Want daar draait het uiteindelijk om: Hosseini schrijft boeken voor een publiek dat wil meegesleept worden en daarvoor geen literatuur nodig heeft die op een ultraverfijnde manier met taal omgaat. Het grootste deel van de lezers zoekt immers naar boeken die een mens totaal kunnen opslokken, vertellingen waarvan een spanning uitgaat die zodanig goed wordt gebracht dat ze iemand uit zijn of haar banale context kunnen halen. Verhalen over ernstige problemen, drama’s waarin mensen elkaar pijn doen, of ze dat nu willen of niet, tragedies die zich heinde en verre afspelen maar waarvan iedereen voelt dat ze net zo goed ons zouden kunnen treffen, al is het maar omdat de auteur precies die woorden vindt die wij ook zouden gebruiken. Een auteur die dat kan, verheft de lezer als het ware tot verteller: de eenwording met de woorden en zinnen wordt zodanig intens, dat men vergeet hoe men zich eigenlijk verhoudt tot het verhaal, dat men eigenlijk een boek in de handen heeft en ergens aan een of ander zwembad ligt, en dat er helemaal geen reden is om een krop in de keel te krijgen of het hart te voelen bonzen in de keel. Een goed boek neemt dat onschuldige realiteitsbesef weg. De vliegeraar en (hoewel iets minder sterk) Duizend schitterende zonnen, Hosseini’s twee vorige publicaties, waren romans die dat konden. En uit de bergen kwam de echo niet.
Wie over een succesformule beschikt, heeft de neiging die te herhalen. Een auteur die scoort met een boek en het vervolgens over een totaal andere boeg gooit, kan immers gewaardeerd worden door recensenten doch verguisd door het publiek. Hosseini borg de literaire ambities die hij misschien had dus op voor hij aan And the mountains echoed begon. Het is een klassieke familieroman, die overigens zeer meeslepend begint. Hosseini weet immers hoe hij lezers kan warm maken voor personages: door hen doeltreffend en beknopt sympathiek af te schilderen. Die beknoptheid verliest Hosseini echter in de loop van de roman. De naoorlogse periode, waarin het kind Pari dat sterk aan haar omgeving verknocht is, wordt verkocht aan een rijk en kinderloos koppel, weet de auteur mooi op te roepen. Toch wordt het gaandeweg wat teveel: nieuwe personages, sprongen in de tijd, een brief die ineens nog een perspectief toevoegt: het is alsof Hosseini zich geen blijf wist met alles wat hij in het boek wilde stoppen, of juist materiaal te kort had en zijn basisverhaal vervolgens begon uit te breiden met franjes die eigenlijk overbodig zijn. Een minder begaafd auteur zou dan een slecht boek schrijven, maar dat is En uit de bergen kwam de echo helemaal niet. Men kan het Hosseini vergeven dat hij een paar rare kronkels inlast in een verhaal over een hardnekkige toewijding, over banden die nooit vergaan, over het verlangen naar een kind of naar een broer of een zus. Het interessante aan de toestanden die de schrijver neerpent, is immers dat ze vragen oproepen over hoe wij ons zelf tot onze omgeving verhouden. Ook smeult de roman van de goede intenties, en toch: zelfs mensen die het beste met elkaar voor hebben, kunnen onherroepelijk littekens nalaten in de ziel. Wat is goed doen eigenlijk? Voor complexe problemen bestaan geen eenvoudige antwoorden, dus doet Hosseini er goed aan alleen latent wat ethische kwesties aan te raken. Verder is En uit de bergen kwam de echo nog steeds een degelijk boek: minder dan zijn voorgangers, slechts sporadisch vervelend, overwegend ontroerend en goed gecomponeerd.
