Als je ons medio jaren 2000 had verteld dat Matthew McConaughey nog zou uitgroeien tot een straf acteur, dan hadden we je gegarandeerd laten interneren. Het enige waar je toen aan kon denken bij McConaughey waren fletse romantische komedies, maar vooral een indrukwekkend stel buikspieren. Van acteren kwam er niet echt veel in huis. Maar het tij keerde en de acteur zag het licht. Sinds 2011 is hij bezig met een regelrechte winning streak. Het begon met het degelijke The Lincoln Lawyer, wat al snel werd opgevolgd door Bernie, Killer Joe, The Paperboy en Magic Mike. Allemaal films waarin McConaughey plots zijn kunnen bewees. Met rollen in de toekomstige Nolan en Scorsese belooft ook de toekomst nog veel goeds. Maar eerst is er nog Mud, de nieuwste aanwinst van veelbelovend regisseur Jeff Nichols (Take Shelter), een southern jeugd- en misdaaddrama dat weet te betoveren door een mystieke en naturalistische vertelstijl.
De protagonisten die we volgen zijn Ellis (Tye Sheridan) en Neckbone (Jacob Lofland), twee avontuurlijke jonge knapen die wonen in de Arkansas Delta, aan de Mississippirivier. Ellis heeft weet van een bootje dat vastzit in een boom op een idyllisch eilandje midden in de rivier. Samen met Neckbone trekt hij er naartoe, om te ontdekken dat iemand het bootje als heeft opgeëist als woonplaats. Die persoon is Mud (Matthew McConaughey), een mysterieuze kerel die van het eiland zijn toevluchtsoord heeft gemaakt. Ellis en Neckbone bouwen een schuchtere vriendschap op met de figuur. Niet veel later komen de jongens erachter dat Mud een gezochte crimineel is, maar besluiten ze toch om hem te helpen om zijn vriendin te ontmoeten en te ontsnappen van enkele louche individuen die het op hem gemunt hebben. Voordat ze het goed en wel beseffen hebben de twee jongens zich in een complexe situatie gewerkt.
De film speelt zich dus af in de drassige moerasgebieden van de Amerikaanse staat Arkansas, wat geen toeval is. Regisseur Jeff Nichols is opgegroeid in die regio en bewijst een goed oog te hebben om die robuuste natuur in beeld te brengen. Voor een groot deel is dat de kracht van deze film. Nichols camera glijdt over het rivieroppervlak, doet ons de broeierige hitte voelen en schetst een wereld waar de mens maar een tandwiel is in een veel ruiger radarwerk. Dit is een gebied waar alligators en verraderlijke mocassinslangen heersen. Nichols bewijst zich zo een natuurlijke observator, dat je je voor twee uur deel voelt uitmaken van dit universum, dat volledig lijkt los te staan van enige andere werkelijkheid. Je krijgt af en toe een knap shot van een zonsondergang of enkele vogels die de lucht doorklieven, maar geen zorg, het verandert geen moment in een Terrence Malick-film.
Mud doet ook denken aan die heerlijke jeugdfilms uit de jaren tachtig, en dan vooral aan Stand By Me. Ook in deze film draait het om jonge kerels die gedreven worden door hun nieuwsgierigheid en neus voor het onbekende. In zijn kern is Mud een coming-of-age-verhaal waarin het wat naïeve vertrouwen in een vreemdeling centraal staat, en waaruit dan ook de nodige levenslessen voortvloeien voor de jongens. Al heeft deze film ook een scherper kantje, want buiten het verliezen van onschuld staat er ook meer op het spel en dreigt er effectief gevaar voor de jongens. Toch houdt dat hun jeugdige drijfkracht niet tegen en is hun vastberadenheid aanstekelijk.
Ergens is Mud ook een verhaal over mannen die teleurstelling te verwerken krijgen door de vrouwen in hun leven. De film kent drie personages die het niet gemakkelijk hebben met het andere geslacht. Zo botert het niet goed tussen de vader en de moeder van Ellis, die elkaar constant verwijten naar het hoofd smijten. Mud houdt zich vast aan zijn liefde voor zijn vriendin Juniper, wat voor de nodige desillusie zorgt. En ook Ellis leert dat liefde en vrouwen (wij ook hoor, dames) complexe gegevens kunnen zijn. Die extra thematiek geeft een welkome onschuld aan de film en enkele mannelijke protagonisten waarvoor je uiteindelijk zelfs een greintje medeleven voelt, om hun goedgelovigheid en ‘typisch’ mannelijke naïviteit.
Met zijn 130 minuten is Mud wel een lange film voor een hoofdzakelijk ingetogen werk. Er mocht dan ook een stukje afgeknipt worden. Het einde slaat een wat conventionele en plotseling luidruchtige weg in, die voor ons wat subtieler mocht. De allerlaatste scène had voor ons ook niet gemoeten, omdat ze het mystieke aspect dat over het personage van McConaughey hangt wat doorbreekt. We waren daar liever in het ongewisse gebleven. De antagonisten van dienst zijn noodzakelijk voor het verhaal, maar soms ook een beetje spelbrekers in het sympathieke verhaal van de jongens en hun nieuwe vriend.
Mud profiteert ook van een topcast aan rasacteurs, jong en oud. Laat het geen verrassing zijn dat McConaughey de show steelt. De in Texas opgegroeide stud voelt zich goed in zijn vel als sjofele zuiderling die door de ogen van de kinderen haast een mystiek aura krijgt, wat de acteur zich goed eigen weet te maken. En hij krijgt verbazingwekkend goed weerwerk van de jonge Tye Sheridan. De knaap vult zijn rol met verwondering, luikende volwassenheid en wilskracht. Samen met McConaughey maakt Sheridan voor een groot stuk deze film. Ander talent komt in de vorm van een grommende Sam Shepard, een wellustige Reese Witherspoon en een grappige Michael Shannon in een beperkt bijrolletje.
Mud is een film die gemaakt wordt door een subtiele en beheerste regie, een prachtige sfeerschepping, een gecontroleerd narratief en een resem sterke acteurs. Origineel is het misschien allemaal niet echt, maar als het met zo veel competentie gemaakt is, dan maakt dat verder niet veel uit. Een slow burner die geleidelijk betovert en grotendeels je hart weet te veroveren. Amerikaanse (auteurs)cinema zoals we het graag zien, dus.
