Chicago zendt zijn zonen uit, deel 47. De stad is momenteel zo’n broeihaard van avontuurlijke jazz dat de scène een haast onoverzichtelijk kluwen van talenten en connecties is geworden. Met de komst van Josh Bermans kwintet stond een van de boeiendste bands van de nieuwe generatie geprogrammeerd. Dat het kwintet uiteindelijk opdaagde in kwartetbezetting, kon amper de pret drukken.
Cornettist Berman is al een decennium een bescheiden sleutelspeler in de stad, door samenwerkingen en georganiseer met Mike Reed, als lid van Fast Citizens, Jason Adasiewicz’ Rolldown en het exuberante Exploding Star Orchestra van Rob Mazurek. Op Old Idea (2009), voorlopig het enige album van deze band, speelde Berman met tenorsaxofonist Keefe Jackson, bassist Anton Hatwich, vibrafonist Adasiewicz en drummer Nori Tanaka. Die laatste werd intussen vervangen door Marc Riordan, terwijl Adasiewicz niet van de partij kon zijn.
De vibrafonist was natuurlijk erg bepalend voor de klankkleur en sfeer van Old Idea, want de aanwezigheid van zijn instrument geeft een album steeds een heel apart en ietwat exotisch karakter. Bovendien was zijn bijdrage ook belangrijk om de albumtitel ten volle te begrijpen in z’n historische context. Het kwintet positioneerde zich immers tegenover een traditie die decennia geleden al garant stond voor een vergelijkbare aanpak op platen van o.m. Eric Dolphy en Bobby Hutcherson, albums die de weg baanden voor de avant-garde zonder de link met het verleden op te geven.
Bij Old Idea heb je datzelfde op en af wiegen tussen die polen. Daarbij gaat het niet om een schizofrene pingpongdynamiek, maar om een subtiele wisselwerking. Op sommige momenten komt de band dicht in de buurt van traditionele jazz, maar er is toch steeds een element dat tegenwringt, of het nu de inkleurende aanpak van drummer Riordan is, of de wat vreemde, aarzelende fraseringen van Jackson. Op andere momenten worden de teugels gevierd en krijgt het kwartet vrij spel, maar het is nooit avontuur van het bruuske of agressieve soort. Berman & co. staan erop hun cool niet te verliezen en hun uitstapjes blijven vrij subtiel, neigend naar een intellectualisme dat nergens irriteert.
Nochtans zit het vanaf de nieuwe opener “Your Uncle” meteen in vrij direct vaarwater, met een herkenbaar hoekig thema en collectieve strakheid. Meteen valt Bermans expressiviteit op: hij is niet alleen een bijzonder beweeglijk trompettist, voorover buigend en heen en weer wiegend, maar ook zijn stijl is opmerkelijk individueel, gevuld met vlugge accenten en ideeën die gevrijwaard blijven van voorspelbaarheid. Hij is misschien geen allround virtuoos als Peter Evans, maar wel begenadigd met een even markant gevoel voor timing. Vooral de combinatie met de stoïcijnse Jackson werkt prima: de muzikanten spelen bedachtzaam en laten veel ruimte voor elkaar en de composities, wat ervoor zorgt dat het concert amper inzinkingen kende.
Er werd geplukt uit Old Idea (met de mooie ballade “Almost Late” en een indrukwekkende uitvoering van “Let’s Pretend” als hoogtepunten), maar er volgden ook een handvol nieuwe nummers (niet moeilijk, omdat de opnames van het album eigenlijk al van 2007 dateerden) die een vergelijkbaar stramien volgen van conventies en het ombuigen ervan. Het moet ook gezegd dat de ritmesectie zich herhaaldelijk van z’n meest creatieve kant liet zien: Hatwich was afwisselend erg krachtig en functioneel met dwingende baslijnen, terwijl Riordan de platgetreden paden vermeed zonder ooit het samenspel te bruuskeren. Het mooist kwam dat tot z’n recht in de lekker groovende afsluiter.
Vernieuwend of radicaal kan je Old Idea bezwaarlijk noemen (het is echt niet de band van het grote gebaar) en de weerbarstige composities mankeren de makkelijke insteek om een breed publiek aan te spreken. En toch was dit een prima concert, omdat het kwartet ook zonder het vijfde lid liet horen hoe het in zijn redelijk afstandelijke stijl toch voldoende variatie en spanning kon steken om de aandacht vijftig minuten moeiteloos vast te houden. Dat is niet iedereen gegeven.
