Met twee grote succesromans op zijn naam (Donau en Blindelings) en als gevierd cultuurfilosoof en schrijver in eigen land, behoort Claudio Magris zonder meer tot de groten van de hedendaagse Italiaanse literatuur. Gekend als flierefluiter en levensgenieter, kreeg zijn leven echter een tragische wending toen zijn vrouw Marisa stierf, zowel zijn persoonlijke steun en toeverlaat als de literaire supervisor van zijn werk.
In het ultragevoelige kortverhaal U begrijpt dus komt zij aan het woord. Als minuscule roman is het boek bovendien bijzonder vreemd opgezet. Magris vertrekt vanuit de mythe van Orpheus, die zijn Eurydice uit de onderwereld mag gaan halen in ruil voor het blijven uitoefenen van zijn hemelse kunsten. Hij voorziet de mythe van een moderne update, maar de basiselementen blijven duidelijk herkenbaar: de onderwereld krijgt hier de wrange naam ’Tehuis’ mee (alsof er mensen tegen hun zin worden vastgehouden) en Hades wordt aangesproken als "meneer de Voorzitter". Zich afspelend in een lege, obscure weerspiegeling van onze eigen wereld waar de dimensies van tijd en ruimte geen vat op hebben, krijgt Magris’ dodenrijk iets bijzonder luguber en doet het haast kafkaësk aan.
Magris contrasteert de donkere tred binnen de roman met de levenslustige herinneringen van een vrouw aan haar nog levende man. Het uitgangspunt is bijna absurd, maar de auteur maakt er een bijzonder interessante oefening van: in plaats van de eeuwige focus op Orpheus, vertelt Magris hetzelfde verhaal (met Orpheus als protagonist) vanuit de integere positie van Eurydice. Dat de roman sterk autobiografisch is, spreekt zonder overdrijven uit elk woord. De opofferingen die vanuit de vrouwelijke figuur beschreven worden ten overstaan van de echtgenoot, maken de roman des te pijnlijker: Magris leeft in de wetenschap dat hij bijzonder veel gevraagd heeft van zijn vrouw, en niet altijd voldoende heeft teruggegeven. In U begrijpt dus schrijft hij over emoties en dankbaarheid waar hij zich nu pas rekenschap van geeft, terwijl hij het zijn vrouw allemaal niet meer in levende lijve kan zeggen. Die frustratie uitte Magris in een verrassend milde roman, een postume ode aan zijn ongelofelijke echtgenote.
Aan het frisse en uitdagende concept hangt Magris intense bespiegelingen op over leven en dood, maar ook over de betekenis van "relaties" en "houden van". Hoe het naamloze hoofdpersonage onze Orpheus bijvoorbeeld leerde om zijn zelfzekerheid terug te winnen, "terwijl zij samen met hem in haar in slaap vielen". De beladen erotische tint die het verhaal krijgt, doet nergens goedkoop aan, maar voelt juist als een absolute noodzaak vanuit het perspectief van de verteller. Zonder franje pakt hij elk aspect van de liefde aan: zowel het erotische als het dichterlijke krijgen hun afzonderlijke duiding.
Tot slot is naast het basisgegeven ook de stijl van de roman uitdagend. Magris laat zijn herinneringen de vrije loop, wat het boek een associatieve spontaniteit meegeeft die slechts enkele hedendaagse postmodernisten hem zullen nadoen. Het moet gezegd dat de hakkelende stijl, die plots enorm zwierig kan worden, niet altijd even overtuigend werkt, maar de poging op zich is al verdienstelijk en meeslepend. Magris verenigt in één uithaal honderden zinnen tot een woelige, meanderende stroom, waar af en toe ontroerende en eenvoudige frasen als een vederlichte wolk uit opstijgen. "Het is mooi om te worden liefgehad door een neuroticus, het geeft zekerheid. Je weet dat hij er niet overheen zal komen, over dat idee-fixe dat alle slagen van het leven weerstaat."
De kracht en de zwakte van U begrijpt dus gaan schuil in een en hetzelfde ding, namelijk dat dit voor Magris een allesomvattend werk moest zijn. In de beschrijvingen van de liefde, het leven en de onvolkomenheid van elke relatie is het dat ook; een nederige ode aan de onvoorwaardelijke gevoelens tussen twee mensen die er alleen maar zijn voor elkaar. Tegelijk lezen sommige passages nogal stroef, omwille van het hermetische en hoogstpersoonlijke karakter dat Magris in de roman heeft ondergebracht. Conclusie? Een dubbelzinnige, maar onvoorwaardelijk interessant boekje voor tortelduiven aller slag.
