Mensen doen soms vreemde dingen voor hun geloof. Ze raken
giftige slangen aan. Ze doen aan zelfkastijding. En dan heb je nog
types als Mel Gibson, die het gevoel van beide voorgaande willen
delen met de rest van de wereld. ‘The Passion Of The Christ’, de
meest controversiële film die er in jaren uit de VS is gekomen, is
een mentale afstraffing van een film: brutaal, meedogenloos en soms
onvoorstelbaar bloederig. Tegen de tijd dat het afgelopen is, kruip
je helemaal murw geslagen overeind uit je bioscoopzeteltje en op
dat moment bestaan er twee mogelijke reacties: ofwel haat je de
filmmakers voor wat ze je hebben aangedaan en word je één van die
mensen voor wie ‘The Passion’ dé grootste ramp van het filmjaar zal
zijn, ofwel ben je zodanig onder de indruk van de kracht van
Gibsons film dat je de hele weg naar huis geen woord kunt
uitbrengen. Eén ding is alvast zeker: de discussie die gedurende de
laatste weken en maanden Amerika in z’n ban heeft gehouden, zal ook
hier losbarsten. Love it or hate it, ‘The Passion of the
Christ’ is gearriveerd.
De film vertelt het verhaal van de laatste twaalf uren uit het
leven van Jezus Christus. We ontmoeten hem voor het eerst in
Gethsemane, de tuin waar hij na het verraad door Judas wordt
gearresteerd. We zien hoe de joodse hogepriesters, die zijn
arrestatie bevolen hadden, een schertsvertoning maken van het
proces dat Jezus krijgt – de prediker is al lang veroordeeld voor
hij de tempel binnengebracht wordt. Vooral hogepriester Kajafas wil
bloed zien en bedreigt de Romeinse consul Pontius Pilatus met een
opstand onder de joden indien er geen veroordeling volgt. U hoeft
geen theoloog te zijn om te weten wat volgt: Jezus wordt genadeloos
geranseld en vervolgens wordt hij gekruisigd om na drie dagen weer
te verrijzen.
De voornaamste discussie rond ‘The Passion Of The Christ’,
draaide rond het vermeende anti-semitisme dat de film zou bevatten
tegenover de joden, die rechtstreeks verantwoordelijk worden
gesteld voor de kruisiging. Jim Caviezel, die Jezus speelt, durft
de straat niet meer op zonder bodyguards en ook Mel Gibson zelf
werd door een Amerikaanse filmjournalist (die nochtans beter zou
moeten weten) verzekerd “dat zijn plaats in de hel alvast
gereserveerd was”?. Dat is een letterlijk citaat. Oké, dus laten we
de belangrijkste vraag het eerst beantwoorden: is deze film
haatdragend tegenover het joodse volk? Ik denk het niet. Jà ,
volgens deze versie van de feiten zijn bepaalde joodse
hogepriesters, geleid door Kajafas, verantwoordelijk voor de dood
van Christus, maar laten we dat even in z’n context plaatsen.
Het is niet omdat een aantal joden zijn dood hebben
bewerkstelligd, dat daarom àlle joden als moordenaars worden
afgeschilderd. Het kwaad lijkt mij weer in het oog van de
toeschouwer te liggen. Zo zien we bijvoorbeeld ook hoe een aantal
priesters fel protesteren tegen de schijnvertoning die Jezus’
proces is -ze worden snel overstemd door de anderen, maar ze worden
wèl getoond. Het is waar dat Pilatus ongebruikelijk sympathiek
wordt voorgesteld, als iemand die van begin tot eind probeert om
het leven van Christus te redden, maar de Romeinse betrokkenheid in
de zaak krijgt al gauw een zéér onaangenaam randje wanneer we zien
hoe sadistische Romeinse soldaten Jezus met de zweep bewerken tot
zijn lichaam letterlijk aan flarden ligt. Bovendien zien we ook
tijdens de kruisweg hoe joodse vrouwen hartverscheurend huilen om
zijn lot en hoe een joodse man, Simon, hem helpt om zijn kruis te
dragen. Eens hij daar hangt, zien we een (joodse) berouwvolle dief
die hem om vergiffenis smeekt. Al die elementen kunnen niet zomaar
genegeerd worden in een poging de film simpelweg als anti-joodse
propaganda te bestempelen. Een prachtig shot in de film is zeer
sprekend wat dat betreft: Simon (een jood) helpt Jezus zijn kruis
te dragen, en Gibson toont ons hoe hun armen elkaar broederlijk
aanraken over het hout van het kruis heen.
Het geweld in de film kreeg ook behoorlijk wat aandacht, en
terecht. ‘The Passion Of The Christ’ is een onvoorstelbaar
gewelddadige film, die absoluut niet geschikt is voor gevoelige
kijkers. Het ergste is waarschijnlijk de ranselscène. De Romeinen
bewerken Jezus aanvankelijk met een gewone zweep, tot zijn rug en
benen bedekt zijn met bloed. Maar dan begint het pas, want d&n
zien we hoe de soldaten (waarlijk verdorven creaturen, grinnikend
en spottend terwijl ze een man de vernieling in helpen), een zweep
met weerhaakjes tevoorschijn halen. Het gruwelijkste shot uit de
film toont ons hoe die weerhaakjes vast komen te zitten in Jezus’
rug. De Romein geeft er simpelweg een ruk aan, en stukjes vlees
komen los. Eens het allemaal voorbij is (en die hele sequens duurt
tien minuten), is Jezus z’n lichaam enkel nog een bloederige, rauwe
homp vlees waar we lètterlijk de ribben door kunnen zien. En dan is
de kruisiging zelf nog niet eens gebeurd.
Is dat soort van geweld gerechtvaardigd? Velen zullen zeggen van
niet, voornamelijk omdat er (bewust) nergens een context aan wordt
gegeven. We zien Jezus enkel prediken en zijn goede werk verrichten
in zéér korte flashbacks, voor het overige is deze film een twee
uur durende marteling die zich ènkel bezighoudt met zijn lijden en
dood. Gibson gaat ervan uit dat we al weten waarom hij gearresteerd
wordt, wat de zin van zijn lijden is, en hij verspilt geen tijd aan
het uitleggen daarvan. Het enige waarin Gibson geïnteresseerd is,
is het tonen van dat – maar al te menselijke – lijden. Meer wil hij
niet doen. Gibson wil geen theologische of intellectuele discussie
op gang brengen – hij beschouwt de goddelijkheid van Jezus als een
voorafgaand feit waar geen twijfel over dient te bestaan. Zo weinig
context wil hij zelfs geven, dat het aanvankelijk de bedoeling was
om de film zonder ondertitels uit te brengen, terwijl hij in het
Aramees en Latijn gesproken is. De beelden moesten maar voor
zichzelf spreken. Oké, die ondertitels zijn er dan toch gekomen,
maar het toont aan hoezeer de regisseur zijn zinnen gezet had op
een louter emotionele reactie. Hij wil z’n publiek niet
onderwijzen, hij wil hen doen voèlen wat het was om dat kruis te
moeten dragen, om die marteling te ondergaan. Mag dat? Is dat
verantwoord?
‘The Passion Of The Christâ’ is een geloofsbelijdenis; het is
Mel Gibson die ons twee uur lang komt vertellen hoeveel hij van
Jezus Christus houdt en hoeveel respect hij voelt voor het enorme
offer dat Christus bracht door voor ons te sterven. En vanuit dié
mentaliteit – als je die kunt aanvaarden – is het geweld
gerechtvaardigd.
In ieder geval zal het een knappe zijn die kan beweren dat hij
niet geraakt werd door Gibsons film – ik verwacht zéér felle voor-
en tegenstanders voor deze prent. Een Amerikaanse journalist noemde
dit “een religieuze snuff-movie” en hoewel ik denk dat hij méér is
dan enkel dat, kan ik de redenering wel volgen. Maar geloof me
vrij: je kon tijdens de vertoning een speld horen vallen in de
zaal. Iedereen zat haast met verstomming geslagen in z’n stoeltje.
Als het Gibsons bedoeling was om van de film een hevige emotionele
ervaring te maken, is hij zonder meer geslaagd. Hoe bespreek je de
filmische waarde van een dergelijke film? De cinematografie is
uitzonderlijk knap in elkaar gestoken, zoveel is zeker, maar wat de
knappe belichting en camerabewegingen ons tonen, zijn zeer vaak
scènes die we liever niet hadden gezien. De acteurs hebben weinig
meer te doen dan onuitsprekelijke pijn of onuitsprekelijk verdriet
uit te beelden; geen enorme uitdaging, kan ik me voorstellen, maar
ze zijn wèl geloofwaardig.
‘The Passion Of The Christ’ is een zeer indrukwekkende film die
voorbestemd is om door veel mensen intens gehaat te worden. Ik kan
u alleen maar aanraden zelf te gaan kijken, uw eigen mening te
vormen. Ik kan niet zeggen ervan genoten te hebben, maar het was
wèl de meest indrukwekkende filmervaring die ik dit jaar al heb
gehad. Laat de discussie beginnen…
http://www.thepassionofthechrist.com/splash.htm
