Het einde van X-Legged Sally in januari 1997 betekende het begin van twee nieuwe bands, namelijk A Group en Flat Earth Society. Flat Earth Society is een 17-koppige big band met een bijzonder breed repertorium, gaande van covers van Duke Ellington tot bewerkingen van nummers uit de eigen X-Legged Sally-nalatenschap. Het is met die big band dat Peter Vermeersch woensdag te gast is in het Leuvense Cultureel Centrum.
"Het is eigenlijk zoals een klein kind dat denkt een ander spel te gaan spelen. Het is inderdaad met dezelfde mensen, ja. Vergelijk het met legoblokken die je afbreekt en waarmee je dan achteraf iets anders gaat maken. Ik heb het nooit kunnen uitleggen. Het was een gevoelsmatige beslissing want het was goed geweest zo. Bovendien had ik de indruk dat het, voor mij althans, radicaal anders moest worden. Dan is het beter om ook direct van naam te veranderen, om dan toch het idee te hebben dat je van nul, of ergens dicht bij nul, opnieuw kan beginnen."
enola: Wat is dan het verschil tussen X-Legged Sally enerzijds en A Group en Flat Earth Society anderzijds?
Peter Vermeersch: "Laat ons zeggen dat X-Legged Sally een pop- of een rockband was met blazers, wat de bezetting betreft dan toch, niet dat we echte rocknummers maakten. Langs de andere kant kon je het vergelijken met een improviserend orkest. Niet dat we rockjazz of jazzrock maakten. Eigenlijk zijn die twee dingen volledig uit elkaar getrokken. In die zin dat A Group meer de rockpaden bewandelt en dat aan de andere kant Flat Earth Society veeleer in de orkestrale en improviserende sfeer te situeren valt. Het is dus eigenlijk een uitbreiding van wat er in essentie in X-Legged Sally zat."
enola: U hebt vorig jaar de titel ‘Cultureel ambassadeur van Vlaanderen’ gekregen. Wat betekende dat concreet voor u?
Vermeersch: "Weinig. Dat is eigenlijk een heel raar ding. Ik ben eigenlijk voorstander van het voornemen van Anciaux om dat af te schaffen omdat het in feite een vergiftigd geschenk is. Als je erover nadenkt, dan denk je het te moeten weigeren, maar aan de andere kant was dat voor het eerst in ongeveer twintig jaar dat men met iets over de brug kwam. De voorzitter van de jury zei dat men eigenlijk voorstander was om de titel af te schaffen en de hele subsidieproblematiek eens te herbekijken. Tja, en als de jury dat al voorstelt, dan blijkt duidelijk dat het echt een politieke zaak is. Het is echt een soort public relations, puur protocolair want ik heb die mensen bijvoorbeeld ook nooit op optredens gezien."
enola: Kan een muzikant in België leven van zijn muziek?
Vermeersch: "Dat is zeer moeilijk. Op een bepaald moment moet je een beslissing nemen. Je zit ergens met een soort droom of dingen die je wilt doen. Je tracht tegelijkertijd ook nog overeind te blijven en als je dan goed wil zijn, dan is het echt alles of niets. Zet je alles op alles, dan moet je de gevolgen er maar van dragen. Dat is soms moeilijk, inderdaad."
"Je krijgt zoveel terug van het maken van die dingen. De dingen die wij doen zijn in feite ook niet evident. Het is een andere aanpak, het is onmogelijk om hetgeen wat wij doen commersieel te gaan uitbuiten. Onze ambities liggen elders, en daar moet je dan iets voor over hebben. Iedereen heeft het er voor over en als het niet lukt, moeten we maar iets anders gaan doen."
enola: Waar liggen die ambities?
Vermeersch: "Gewoon muziek maken, punt aan de lijn. Muziek maken is eigenlijk iets heel kinderachtigs. Het is iets dubbelzinnigs. Als iemand muzikant wil worden, zeggen de ouders altijd: ‘Maar kind toch, zou je niet eerst een diploma halen.’ Tegelijkertijd is het wel zo — en nu veel meer dan vroeger — dat muziek overal zit. Er zijn niet alleen concerten, maar er zijn ook begrafenissen. Er is muziek om te joggen, om te eten, te drinken, te slapen. De muziek beslaat een gigantisch terrein. Wat we in de cd-winkel vinden of op de radio horen, is uiteindelijk ook maar het topje van de ijsberg. Eens dat je eraan begint en dat je iets gemaakt hebt, zit je in een verslaving. Iets uit niets maken."
enola: Er zijn mensen die absoluut via hun tekst een boodschap in hun muziek willen leggen. Wilt u ook een boodschap in muziek leggen?
Vermeersch: "Niet echt. Er zit geen filosofie of een maatschappijbeeld achter. Ik ben zeker geen predikant. Men kan complete nonsens-teksten maken, of cynische of sarcastische teksten. Tekst na tekst moet dat bekeken worden. Ik ben niet aan het bouwen aan een bepaald oeuvre, in die zin heb ik ook geen idee van wat ik te vertellen heb, ik maak me er ook geen zorgen over. Ik kan ook gewoon doen wat ik wil. Als je moet beginnen nadenken over de inhoud, dan denk ik dat het helemaal fout zit. Ik ben nooit op zoek naar een ultieme tekst met de ultieme muziek eronder. Neem bijvoorbeeld mijn tekst over Semira Adamu, ik beschrijf het hele geval, maar zonder dat het pamflettair wordt. Het is zelfs wat absurd geworden, naar analogie met de situatie die ook absurd was. De naam Semira valt niet, dus als je het niet weet, hoef je ook niet te horen dat het daarover gaat. Maar dat geval weekt bij mij dan een aantal zinnen en woorden los die het gevoel illustreren en uiteindelijk een soort grafschrift is voor alle mensen die zoiets meemaken. Maar we zijn uiteindelijk maar muzikanten, als je het wil uitleggen, moet je in de politiek gaan, of moet je Tom Lanoye worden."
enola: Als u niet op zoek bent naar het ultieme muziekstuk, wat is dan het mooiste wat u totnogtoe in de muziek bereikt hebt?
Vermeersch: "Dat is een zeer moeilijke vraag. Er zijn altijd kleine dingen waarover je kan tevreden zijn. Je kan iets in je hoofd hebben wat je graag wil maken of waar je wil uitkomen. Maar je vindt het niet, je hebt de techniek niet om het eruit te krijgen. Wat je dan uiteindelijk gemaakt hebt, is in zekere zin een mislukking. Maar het is iets anders geworden en dan denk je dat het ook de moeite is. Dat is eigenlijk het plezierigste, ergens uitkomen waar je zelf niet aan gedacht had. Die nummers vinden altijd hun weg en dan denk je: ‘Tiens, ik wist niet dat ik dat kon.’"
enola: Komt de inspiratie vooral van de klarinet en het klavier of zijn er ook extramuzikale factoren die meespelen?
Vermeersch: "Het is moeilijk te zeggen. In een boutade durf ik wel eens zeggen dat ik zonder inspiratie werk. Ik denk dat het een soort intuïtief bezig zijn is. Intuïtie is ook weer zo een romantisch begrip. Het is wel iets dat voortdurend gevoed wordt door zowel muzikale als niet-muzikale zaken. Ik woon tegenover een begrafenisondernemer en zie ook wanneer er nieuwe lijkkisten geleverd worden. De gevoelens bij het zien van dergelijke dingen inspireren mij. Maar een nummer kan even goed ontstaan door wat geprul op mijn klarinet."
"Wat altijd goed werkt, is op een instrument spelen dat je totaal niet beheerst, voor mij kan dat bijvoorbeeld door wat te spelen op een basgitaar. Dan komen er dingen los die zeker nooit uit mijn klarinet zouden komen. Maar voor mij is een saai, haast strak schema van repeteren veel inspirerender dan eender welke bevlieging. Ik werk een aantal uur, eet iets en doe dan weer verder, en dat werkt. Het is zoals een kunstwerk dat ontstaat uit een doek en wat verf of uit een blok marmer. je begint eraan, maar het kan even goed iets totaal anders worden. Het materiaal moet bewerkt worden."
enola: In het oeuvre van X-Legged Sally kwamen bijna geen covers voor en nu wel. Vanwaar die ommezwaai?
Vermeersch: "Telkens als ik iets wil bijleren in de muziek, maak ik daar iets rond. Dat klinkt banaal, maar het is een veel beproefde manier. We zetten bepaalde dingen samen en we zien wel wat we er mee kunnen doen. Zo leg je ook je eigen beperkingen op. Elk nummer is uiteindelijk een eigen wereldje. Eigenlijk ben ik langs de omgekeerde weg muziek beginnen maken. Ik leerde het door het te maken, in de plaats van het te bestuderen. Ik kon op een bepaald moment dus alleen maar spelen wat ik zelf maakte. Het is pas na een tijd dat ik er aan dacht te gaan kijken hoe andere dingen in elkaar zitten, het is daarom dat ik covers ben gaan spelen. Het is gewoon leuk om te zien waarom een nummer klinkt zoals het klinkt. Wat kan er allemaal uit weggelaten worden, wat is de essentie van een nummer? Dat klinkt misschien intellectueel, maar het gebeurt altijd al spelend. Die nummers worden ook alleen maar gekozen omdat ze ons iets zeggen."
enola: Wat zeggen bijvoorbeeld Duke Ellington en Frank Zappa u?
Vermeersch: "Ellington is een van mijn leraars. Het klinkt allicht raar, een leraar waar niets van op papier bestaat. Het kan niet genoeg benadrukt worden wat voor een fantastische muzikant hij was. Dan heb ik het nog niet over het feit dat hij erin geslaagd is om zijn orkest tot pakweg zijn zeventigste samen te houden. Voor mij is hij werkelijk weergaloos. Bovendien is zijn muziek met ongelooflijk veel liefde en vakmanschap gemaakt. Hij is geen idool voor mij, maar ik kan er naar blijven luisteren."
"Zappa is een ander paar mouwen. Ik heb af en toe wel eens wat last met zijn muziek, in die zin dat hij niet altijd even direct to the point komt bijvoorbeeld. Ze is eerder een geweldige stroom gebeurtenissen en dat is ook wel interessant. Eigenlijk kan je geboeid raken door een bepaalde soort muziek, zonder dat je je afvraagt of je het eigenlijk wel goed vindt of niet. Bij Zappa ben ik eerder geïnteresseerd hoe hij zijn ding georganiseerd heeft. Hij is een voorbeeld van iemand die heel zijn leven voortdurend heeft moeten blijven vechten. Zijn fanclub is ondertussen uitgebreider geworden, maar uiteindelijk is zijn renommé veel te klein voor wat hij allemaal gedaan heeft. Hij heeft heel erg moeten opboksen tegen allerlei dingen. Soms wou ik wat meer zelfvertrouwen hebben, net zoals Zappa had. Gewoon je ding doen en je werkelijk van niets iets aantrekken."
