De moderne improvisatie kan zich geen betere ambassadeurs wensen dan deze twee kerels. Na een decennium vol intense samenwerkingsverbanden hebben Nilssen-Love en Vandermark immers een gemeenschappelijke taal gevonden die gerust als maatstaf mag gelden, iets dat ook bewezen wordt door deze onlangs uitgebrachte live-opnames uit 2007.
Noot vooraf: er moet iets fout gelopen zijn bij de productie van de albums, want de songlengtes op de ene cd komen overeen met de nummers op de andere. Dus ofwel is er een fout gebeurd bij het voorbereiden van de lay-out, ofwel bij het persen van de muziek, maar of ook de titels van de tracks kloppen is niet echt duidelijk. Voor alle duidelijkheid: hieronder verwijzen we naar de titels zoals ze meegegeven worden op de cd’s.
Deze twee albums (die afzonderlijk verkrijgbaar zijn) bevatten duoconcerten die twee dagen na elkaar opgenomen werden, in respectievelijk Milwaukee en Chicago, juni 2007. Ze onderstrepen nog maar eens dat de Noorse drummer en de Amerikaanse rietblazer nog steeds in staat zijn om te verbazen, zoals ze dat onlangs ook deden tijdens hun samenwerking met de gitaristen van The Ex (Lean Left). Op hun vierde en vijfde album als duo pakken ze uit met een imposante diversiteit en inventiviteit. Improvisatie is, zeker als je het niveau van de alledaagse rockjam wil overstijgen, een kunst, en hier wordt de lat twee uur lang ongemeen hoog gelegd.
Een verrassing mag dat eigenlijk niet heten, want zowel Vandermark (die bij velen vooral bekend staat als componist en bandleider) als Nilssen-Love hebben er al een enorme staat van dienst op zitten. De drummer heeft in zijn gigantische discografie een hele resem duoperformances zitten met kanonnen uit de free jazz en improvisatie, zoals Peter Brötzmann, Mats Gustafsson, John Butcher en Frode Gjerstad. De duoperformance is zowel voor de muzikant als de luisteraar een uitdaging omdat het non-stop concentratie en creativiteit vereist. Er is een reden waarom muzikanten na zulke concerten, hoe ingetogen de muziek ook moge zijn, bekaf zijn. Je hebt vaak te maken met een focus en intensiteit die in minder kwetsbare bandsituaties zelden voorkomt.
Een blik op hun tourschema’s en het wordt duidelijk dat de twee drukbezette mensen zijn. Niet verwonderlijk, gezien muzikanten in deze subcultuur verplicht zijn om constant te blijven spelen om een inkomen te kunnen garanderen. Maar er is natuurlijk meer dan dat: improvisatie is immers bij uitstek een live gebeuren. Een improvisator kan slechts groeien en leren door te blijven spelen, avond na avond. Dat is meteen ook de reden waarom je vroeger vaak verschillende avonden op rij kon gaan kijken naar dezelfde artiesten en horen hoe hun aanpak evolueerde van avond tot avond.
Improvisatie is samen van een klif springen in de hoop dat je goed zal landen. En dat geldt niet enkel voor de muzikant, maar ook voor het publiek. Het zorgt namelijk voor een anticipatie en spanning die het genre bijzonder maakt. Als het om een of andere reden niet klikt, zorgt het onvermijdelijk voor een teleurstelling. Maar als het wel lukt, en die kans neemt toe naargelang de muzikanten meer ervaring opgedaan hebben, dan gebeuren er soms dingen die geen mens ziet aankomen. Milwaukee Volume en Chicago Volume bevatten zo talloze momenten waarbij uitgepakt wordt met een imposante ideeëndrift en hypergechargeerde interactie die verdomd dicht bij telepathie komt.
Opener “Clean Sweep” (Milwaukee Volume) vertrekt vanuit abstractie: ongedurige oprispingen op klarinet en een drummer die de ruimte rond de kwetterende klarinet verkent en opvult met accenten. Het stuk verglijdt tijdelijk in flarden melancholie en gedempte drummomenten om vervolgens overgenomen te worden door Nilssen-Love. Diens solo vormt de aanleidingvoor Vandermark om over te schakelen naar tenor en een potige tweede helft vol kloeke powerplay en bijna funky ritmes. Dat wordt dan weer gevolgd door de ongrijpbare klankexperimenten van “Cause Of Action” met z’n tongue slapping, eendenfluitje en simbaalgeschraap. Je kan er bij momenten maar naar raden welk instrument Vandermark hanteert.
“Cut And Thrust” laat vooral de explosieve kant van het duo horen, met energiek weerwerk en enkele spectaculaire drumuitbarstingen. Vandermark hanteert bariton- én tenorsax, terwijl het energiepeil zelden uit het rood geraakt. Krachtige improvisatie die nergens aanstellerig klinkt en getuigt van ervaring, expressiviteit en virtuositeit. Het wordt meteen ook gespiegeld door “New Paper”, de opener van Chicago Volume, dat ondanks z’n lengte (een dik half uur) zorgt voor het meest toegankelijke stuk muziek op deze albums. Hier valt ook op hoe superieur de sound van deze platen is, hoe elke nuance hoorbaar is en bijdraagt aan de klankkleur van de albums. Of het nu gaat om klarinet, basklarinet, tenor- of baritonsax, het lijkt alsof Vandermark rechtstreeks in je oren speelt.
Het tweede album pakt uit met dezelfde diversiteit: “Text Of Sound” doet het ingetogen, soms ronduit mooi, “Mort Subite” laat vooral vreemde geluiden horen vóór de twee een versnelling hoger schakelen en opnieuw uitpakken met een razende aanval vol hysterische erupties en knoestige sparring. Maar de stukken tot in detail beschrijven is eigenlijk onbegonnen werk, want een eenduidig patroon, een gemakkelijke formule, wordt door deze twee nooit gevolgd. Het is muziekschepping in real time die alle regels overboord gooit en toch een gemeenschappelijke grond probeert op te zoeken.
Samen zorgen Milwaukee Volume en Chicago Volume voor een afmattende ervaring. Ondanks de superieure sound en het vaak verbluffende spel van beide muzikanten blijf je immers achter met het gevoel dat dit nog zo veel imposanter is om te ondergaan voor een podium (wat nog wordt versterkt door de vreemde afwezigheid van applaus tussen de nummers). Wie echter bereid is om er even voor te gaan zitten, wordt hier getrakteerd op twee uur expansieve, spannende en opwindende muziek van grote klasse.
