Luc Besson heeft een filmografie opgebouwd om u, maar ook “meest grillige parcours ever” tegen te zeggen. Deze eeuw alleen al verschenen niet alleen de middelmatige kinderfilms rond Arthur et les Minimoy, maar vond de Fransman ook zijn elan terug met de stripverfilming van Tardi’s Isabelle Avondrood. Aung San Suu Kyi-biografie The Lady deed wenkbrauwen fronsen en daarna speelde Scarlett Johansson het titelpersonage in het sterk ondergewaardeerde Lucy. Onvoorwaardelijke bewondering voor sterke vrouwen is misschien wel de duidelijkste rode draad in het oeuvre van de regisseur, want ook in Valerian And The City Of A Thousand Planets draagt een sterke vrouw de film.
Een vertaling van de naam Valerian levert “stoer” op en die keuze als titel zet onmiddellijk de ironische toon van de gelijknamige stripserie. Valerian is immers allesbehalve een held. Neem alle kwaliteiten die Kuifje en Superman zo kleurloos maken, zoek hun tegendeel en je komt geheid uit bij de antiheld die tekenaar Jean-Claude Mézières en scenarist Pierre Christin in 1967 lieten opdraven op de pagina’s van het stripblad Pilote. Valerian is een giftig en banaal product van zijn tijd: een egoïstische dweil, een lafaard die elk bevel opvolgt, slordig, veelal incompetent en vaak compleet ongeïnteresseerd. In het Nederlands werd deze reeks uitgegeven onder de naam Ravian, tijd/ruimte-agent. Een tijd/ruimte-agent die weliswaar vaak te laat komt.
In latere delen van de serie wordt Valerian evenwel een aangenamere ‘held’ — haast sympathiek. Omdat hij telkens opdraaft als speelbal van interne en externe elementen, wordt Laureline al gauw de échte held. Zij komt uit het verleden (het jaar 1000) en wordt ergens halverwege het eerste verhaal opgepikt door Valerian, die vervolgens door haar moet worden gered. Vervolgens doorkruisen ze samen het Galactische Wereldrijk in knotsgekke avonturen in extreem fantasierijke werelden vol wonderbaarlijke buitenaardse wezens. De plots zijn bijwijlen waanzinnig zonder echt begin of einde, want in het uitgestrekte heelal is de beleving van tijd niet zuiver lineair. Zeker niet voor een tijd/ruimte-agent.
Luc Besson was als kind verzot op deze stripreeks, die overigens nog geen beetje de inspiratie was voor het Star Wars-universum, net omdat veel van de verhalen simplistisch ogen. Dingen gebeuren zonder reden, zonder verklaring. Nihilisme is een belangrijkere drijfveer dan rechtvaardigheid of samenhorigheid. Bekijk een deel van de filmografie van Besson en je ziet die elementen vervormd terugkomen in Le Dernier Combat, Subway, Nikita en Léon. Het is dan ook best grappig dat zijn kijk op de wereld drastisch verandert in zijn ook al door Valerian gevoede space-opera The Fifth Element (waarvoor Mézières, samen met die andere stripsciencefictiongrootheid Moebius, mee het production design ontwikkelde). Na jaren proberen is Besson er nu in geslaagd om het nodige budget te verzamelen voor een Valerian-verfilming en met 200 miljoen euro werd het de duurste Europese productie ooit.
Het verhaal baseert zich grotendeels op De ambassadeur van de schaduwen, het zevende deel van de stripreeks waarin enkele publiekslievelingen een prominente rol hebben: het drietal Shingouz, maar vooral de Grognon van Bluxte. Plaats van actie is Alpha, dat in de 28ste eeuw is uitgegroeid tot een ruimtestation waar miljoenen wezens vanuit alle hoeken van de wereld samenkomen en vreedzaam naast elkaar leven. Daar zorgen onder andere agenten Valerian (Dane De Haan) en Laureline (Cara Delevingne) voor. En dan begint het gedonder: in een droom ziet Valerian een hele beschaving van humanoïde wezens en hun paradijs verdwijnen en ontdekt hij het bestaan van de schattige Convertor of Mül. Bij het ontwaken is de opdracht duidelijk: op een virtuele marktplaats dit diertje aan een louche zwartemarktkramer ontfutselen. Terug in Alpha blijkt de stad van binnenuit bedreigd door duistere krachten en in een race tegen de klok proberen Valerian en Laureline het heelal te redden.
Meer plot is er niet en dat is ook niet nodig. Wat deze film zo uitzonderlijk maakt, is dat hij volledig is opgebouwd rond de visie van regisseur Besson. “Fantasie” is misschien nog een beter woord, de ongebreidelde verbeelding van iemand die zich laat leiden door het kind van twaalf in zich. Dat is wat Valerian And The City Of A Thousand Planets biedt en wie er niet met die kinderlijke blik naar kan kijken, verveelt zich dood. Laat echter dit kind toe, die twaalfjarige versie van jezelf die vijf strips heeft liggen en die allemaal keer na keer, dag in, dag uit, kapot heeft gelezen en die alle hiaten opvult met z’n eigen fantasie, en je krijgt op het grote scherm de perfecte regressiefilm.
Met de blik van een volwassene zie je de vreselijk saaie De Haan acteren als een Keanu Reeves van de Aldi. Delevingne brengt het er net iets beter vanaf, want net als in de strips is Laureline hier meer de held dan het titelpersonage. Vanuit die blik van een twaalfjarige jongen wil dat ook zeggen dat zij, omdat ze een meisje is, minder wordt uitgewerkt. Het is net die verbazing die je begeestert voor haar. De verbazing dat een meisje dingen kan, terwijl je altijd dacht dat meisjes stom zijn, en de verwarring en fascinatie die je als twaalfjarige jongen beleeft: meisjes kunnen ook interessant zijn, maar je snapt totaal niet hoe. Dat verklaart ook de generische striptease-act-in-overdrive van Rihanna, waarin alle clichés (cabaret, blonde diva, verpleegster, schoolmeisje, Catwoman, …) aan een hels tempo de revue passeren, zoals ook een twaalfjarige hoteldebotel wordt van alle hormonen die tegelijk oncontroleerbaar oprispen.
Het is die blik die Valerian onweerstaanbaar maakt. Los van zijn kwaliteiten en gebreken is dit de meest originele en fantasierijke film sinds lang. Ter voorbereiding heeft Besson 600 bladzijden bijeen geschreven met uitgebreide bio’s van alle wezens die je in deze film tegenkomt en dat voel je. Het scherm is gevuld met zoveel detail, zoveel schoonheid, zoveel álles, dat het soms te veel wordt. Maar ook hier: een kind van twaalf jaar kan niet doseren en wil alles tegelijk zeggen en tonen. Besson is op die manier de gedroomde filmmaker om verder tegengewicht te blijven bieden aan al die zielloze en inwisselbare comicverfilmingen uit de Verenigde Staten: een eigenzinnig lefgozer die meer ballen heeft dan elke andere hedendaagse filmmaker, een die met Valerian And The City Of A Thousand Planets een dikke middenvinger van 200 miljoen euro naar hen opsteekt. Een cultfilm in wording.
