Mutant is een afstotelijke plaat. Het onbestemde gedrocht op de hoes, het mechanische gerochel op track nummer vier, de schrille tonen op “Snakes”: in een jaar waarin andere groepen hun verstilde schoonheid in fluwelen vinylhoezen verpakken, zijn dit stuk voor stuk Fremdkörper. Maar slap us silly and call us Sally, wij luisterden al meer naar Arca dan naar Beach House.
Xen kon je bevallen of niet, maar lélijk kon je die debuutplaat van Arca (voluit Alejandro Ghersi) bezwaarlijk noemen. Ze getuigde van een eigenwijze zoektocht naar een muzikale gedaante die met het hortende, breekbare “Thievery” het duidelijkst vorm kreeg. Xen bestond uit ambient, flarden reggaeton, verhakkelde vocals en daaronder beats die aanstuurden naar een min of meer aangehouden beeld. Al die atomen – minus de reggaeton – komen terug op Mutant, maar hier dienen ze een tegenovergesteld doel. Tussen opener “Alive” en sloom waggelende hekkensluiter “Peonies” ontkiemen tientallen ritmes en melodieën, maar geen enkele komt ooit tot volle wasdom. Precies de bedoeling, natuurlijk: elk van de twintig tracks werd geschapen als een amorfe non-entiteit die in het volgende nummer overvloeit voordat je er enige grip op kunt krijgen.
Die onvatbaarheid moet wel érgens samenhangen met Ghersi’s eigen ontwrichte identiteit. De vijfentwintigjarige Venezolaan woont nu in Londen, maar verbleef van zijn zeventiende tot zijn drieëntwintigste in New York. Daar frequenteerde Ghersi de zogenoemde GHE20G0TH1K-feestjes waar dj’s als Total Freedom en Shayne Oliver mash-ups draaiden van obscure deep cuts en hardstyle met platte popsamples. Ondertussen kent de wereld Ghersi via zijn productiewerk voor onder andere FKA twigs’ LP1, Björks Vulnicura en Kanye’s Yeezus, maar ’t was op die feestjes dat hij de bouwstenen voor zijn muzikaal handelsmerk ontaardde.
Hoe Arca’s artistieke revolutie na GHE20G0TH1K klonk, viel al te horen op Xen en ouder EP-materiaal. Mutant hoeft de losbandigheid dus niet meer te vieren, en heeft in de plaats alle vrijheid om zichzelf dieper te verkennen. Dat levert extraverte nummers op, met hier en daar een schreeuwlelijk. Het volgestouwde “Umbilical”, bijvoorbeeld, versnijdt een naar dansmoves hunkerende beat tot een beukende drone. Daarboven en errond is véél gaande: twee hoge keys die een ongemakkelijk ritme inzetten, iets dat klinkt als hydraulische pompen, iets anders dat klinkt als klokwijzers die hun oriëntatie kwijt zijn, een tribaal stemgeluid en dan nog tig andere niet thuis te brengen elementen.
Overal in zijn mechanische jungle houdt Arca het geweer stevig geschouderd. Hij maakt constant tussenstops om in te zoomen op de micro-organismen in zijn biotoop. Ergens vooraan in het logboek komt dan single “Vanity”, met als profielbeschrijving ‘iets tussen een alarmklok, een rumoerige Chinese eetgelegenheid en een bijennest in’. Vlak erna komt het gepantserde “Sinner”, dat huist in een pre-industriële setting met logge beats en een ijzeren gordijn van effecten. “Anger” blijft even snappy en agressief, maar tussen de groeven van de foor-beats nestelt zich alweer een nieuw en veel organischer geluid. Om maar te zeggen: op elke vierkante millimeter van deze soundscapes gedijt een uniek organisme.
De tweede helft van het album ruimt plaats voor soepelere synths. “Snakes” – een nummer dat Arca vernoemde naar het Chinese sterrenbeeld dat hij deelt met zijn goede vriendin Björk – klinkt als een biomechanisch wezen dat uit een sci fi-film van de eighties komt opgeborreld terwijl het snaarinstrument op “Front Load” een oosterwind binnenlaat. Al zijn ook hier knetterende strobelights en scratches nooit ver uit de buurt. Maar alles blijft glibberig, vormloos, elastisch.
Tegen de tijd dat de twee subtiele toppers “En” en “Soichiro” hun kinetische tonen hebben uitgezweet, zijn we compleet op. Mutant is een lastige, soms gewoon lelijke plaat. Het is óók een ongemeen fascinerend werkstuk, vol kleine motiefjes en grote gedachten die de hele plaat lang met je meereizen. Het uitspansel dat Arca met Mutant openrekt, is een broeihaard voor het groteske. Plots lijkt alles daarbuiten ondraaglijk clean.
