De film:
Hoe ouder Paul Thomas Anderson wordt en hoe meer films hij maakt, hoe dwarser en eigenzinniger hij lijkt te worden. Het informele tweeluik Boogie Nights en Magnolia, waarmee hij zijn fanbasis verwierf, waren grootse, wervelende epossen die relatief toegankelijk waren. Maar daarna leek zijn cinema stilletjes te imploderen, met enigmatische karakterstudies als There Will Be Blood en The Master: veeleisende, maar ook briljante films die stilistisch niets meer te maken hadden met de buitenissigheden van zijn eerder werk. Gaandeweg haakten veel van zijn vroegere fans af: te moeilijk, te traag, te vreemd. Maar zelf kregen we alleen maar meer bewondering voor de hardnekkigheid waarmee Anderson zijn eigen muze volgde.
Met Inherent Vice, een verrassend getrouwe verfilming van de notoir complexe roman van Thomas Pynchon, slaat hij opnieuw een andere weg in, maar dan wel een waarmee hij niet meteen een gigantisch publiek wist te bereiken. Het grote publiek klaagde steen en been dat ze de plot niet konden volgen en ging op die manier volledig voorbij aan de clou van de film: namelijk, dat in het Amerika van na de jaren zestig niemand nog weet wat er aan de hand is. Dat de plot van het leven grondig zoek is.
Joaquin Phoenix speelt Doc Sportello, een permanent stonede privé-detective in het Los Angeles van de vroege jaren zeventig. Hij onderzoekt de verdwijning van zijn ex-liefje Shasta en stoot zo op een uitgebreid complot, waar drugdealers, een biker bende en een keten malafide tandartsen aan te pas komen. Die intrige vertakt zich steeds verder, bijna tot op het punt dat de ingewikkelde plot een running gag op zich wordt: Doc kan het óók allemaal niet volgen. Inherent Vice heeft de structuur van een film noir, maar dan met een een detective in de hoofdrol die te apestoned is om kop of staart te krijgen aan zijn eigen onderzoek.
Inherent Vice is dan ook in de eerste plaats een rouwbrief voor de periode van de flower power. De jaren zestig zijn net voorbij en de hippies hebben verloren: Amerika maakt opnieuw een ruk naar rechts en in plaats van een betere wereld van love and understanding te creëren, verliest de tegencultuur zich in drugs en criminaliteit. Doc Sportello is de vleesgeworden kater van die periode: een relikwie van een afgelopen tijdperk, die nu niet meer weet van welk hout pijlen maken. Inherent Vice suggereert dat Amerikaanse levens van na 1968 alle narratief bijster zijn – geen wonder dan dat de plot van de film alle kanten tegelijk uit gaat.
Maar de film is meer dan een experiment: het is ook een speelse, verrassend grappige genrepastiche, die met veel affectie de conventies van de film noir onderuit haalt. Joaquin Phoenix is hilarisch als Doc Sportello en Josh Brolin zo mogelijk nog beter als zijn tegenpool: de hardhandige flik Bigfoot Bjornsen. De beeldvoering is deze keer minder showy dan doorgaans bij Anderson het geval is, met vrij lang aangehouden shots, maar ze is wel stijlvol en perfect gecontroleerd.
Nee, Inherent Vice is inderdaad niet zijn beste film; daarvoor duurt hij iets te lang en is hij te afhankelijk van zijn dialogen. Maar het is wel uitdagende cinema voor de happy few.
De bluray:
We moeten het stellen met enkel vier (weliswaar knap gemonteerde) trailers. Wat jammer is, want Inherent Vice is een film die ongetwijfeld baat zou hebben bij wat contextualisering en uitleg. (Nu we het er toch over hebben: veel te veel mensen gaan er van uit dat als je uitleg bij een film moet geven, dat wil zeggen dat de film op zich gefaald heeft. Alsof het de taak is van een filmmaker om te allen tijde volledige transparantie na te streven: iedereen moet alles van de eerste keer snappen, anders is er iets mis. Deze mensen dwalen natuurlijk. Het is de normaalste zaak ter wereld dat mensen met een gids door een museum lopen om de kunstwerken die daar hangen beter te begrijpen en waarderen. Waarom zou het dan voor een film niet toelaatbaar zijn dat er wat kadering bij nodig is? Doch dit geheel terzijde.)