Elke grote artiest heeft een muze nodig en Noah Baumbach lijkt de zijne met Greta Gerwig eindelijk gevonden te hebben. Na een aantal bovengemiddelde films is met Frances Ha zijn eerste meesterwerk een feit. Het is een sprankelende film die veel meer verdient dan geclassificeerd te worden als de zoveelste Woody Allen-kloon.
Frances is 27 en woont in New York. Ooit hoopt ze professioneel danseres te worden, al heeft ze eigenlijk maar weinig talent. Haar zorgeloosheid wordt in stand gehouden door het feit dat haar beste vriendin Sophie (“we’re the same person with different hair”) al even besluiteloos in het leven staat en net als Frances elke vorm van verantwoordelijkheid mijdt. Op een dag besluit Sophie echter hals over kop met haar vriend naar Tokio te verhuizen, omdat deze vanwege zijn job overgeplaatst wordt. Opeens staat Frances er alleen voor en wordt ze zich voor het eerst echt gewaar van haar leeftijd. Dringend tijd om eens volwassen te worden, maar dat blijkt gemakkelijker gezegd dan gedaan.
De grootste troef van Frances Ha is zonder twijfel de werkelijk innemende vertolking van Greta Gerwig. Vorig jaar schitterde ze nog in Damsels in Distress, maar deze rol lijkt Gerwig echt op het lijf geschreven. Je kan Frances het best omschrijven als een tegenstrijdige mix van social awkwardness en onweerstaanbare charme. Langs de ene kant komt ze voortdurend onbehouwen over door haar onhandige, soms jongensachtige manier van doen, haar nonchalante kledingstijl (met als pièce de résistance een lompe, veel te grote leren jas) en het feit dat ze een onverbeterlijke flapuit is met een vreemd, deadpan gevoel voor humor. Undateable, wordt ze plagerig genoemd door haar would be love-interest Benji. Maar misschien is het juist deze complete argeloosheid die haar zo aandoenlijk maakt, naast het feit dat er ontzettend veel oprechte sympathie in haar personage terug te vinden valt. Toch is Frances ook niet van enkele ronduit slechte eigenschappen gespaard gebleven en lijkt ze bijvoorbeeld soms nauwelijks door te hebben hoe beledigend ze uit de hoek kan komen. Het zijn echter juist deze kleine imperfecties die haar personage ‘perfect’ maken en zo wordt meteen de zelfbewuste ‘kijk eens hoe ontwapenend ik ben’ stijl van Amélie en consorten vermeden. Frances is iconisch, maar toch reëel. Een ware zeldzaamheid.
Stilistisch is Frances Ha ook een bijzonder rijke film. Zwart-wit fotografie lijkt soms haast obligaat bij dergelijke indie producties, maar Baumbach heeft er zonder meer zijn eigen draai aan gegeven. De beelden lijken haast overgoten met een soort magische glans, wat natuurlijk als gegoten past bij de onvervalst positieve toon van de film. In die zin lijkt het alsof Baumbach erin geslaagd is dat overheersende gevoel van optimisme uit de Golden Age van Hollywoodkomedie’s te behouden, maar het naïeve sentiment uit die tijd vervangen heeft door een meer ambigue kijk op emoties. Ook Gerwig’s talent voor fysieke komedie doet erg denken aan de klassieke cinema. Tenslotte zijn bepaalde scènes opgebouwd volgens de screwball traditie: kleine, beperkte sets waar er dynamiek wordt gecreeërd door de personages toneelmatig druk over en weer te laten lopen. In die zin is Frances Ha veel filmischer dan Baumbach’s vorige werk en zelfs enigszins een stijlbreuk te noemen, aangezien de man tot nog toe bij een losse, handheld filmstijl zwoer. Op vlak van montage lijkt de film dan weer beïnvloed door nouvelle vague cineasten als Godard en Truffaut. Scènes worden nooit lang vastgehouden, maar zijn hectisch gecut, wat een mooie impressie weergeeft van de gejaagdheid van Frances’ leven.
Maar we willen niet de indruk geven dat de film een loutere stijloefening is. Frances Ha mag vormelijk dan wel het filmische equivalent van een aanstekelijk, maar oppervlakkig popnummer lijken, toch gaat er onder deze plakkerige, maar o zo lekkere laag van cinematische bubblegum veel inhoud schuil. Niet alleen is het scenario intelligent en gevat geschreven, maar bovendien worden de groeipijnen van Frances op een zeer treffende, tragikomische manier weergegeven. Het is echt een coming to term-film die ons leert dat grote passen zetten het leven (letterlijk te nemen in Frances’ geval vanwege haar ongewone manier van stappen) niet evident en soms zelfs niet wenselijk is. Alle clichés die in de meeste romantische films het summum van het goede leven lijken, worden hier ontkracht. Frances hoopt een soort dromerige, Before Sunrise-achtige ervaring mee te maken door er een weekendje alleen op uit te trekken in Parijs, maar wandelt uiteindelijk gewoon wat rond en verveelt zich stierlijk. Basically wat de meesten van ons zou overkomen moesten we iets dergelijks ondernemen. Toch heeft de film allesbehalve een negatief wereldbeeld, maar worden er lichtpuntjes gevonden in momenten die op het eerste zicht weinig betekenisvol lijken. Zoals het vreemde gevoel van voldoening dat je vrienden hun leven ook nog helemaal niet op orde hebben en ook nog maar wat aanmodderen. Frances’ verlossing komt er dan ook pas wanneer ze het begoochelde ideaalbeeld van hoe ze had gewild dat haar leven eruitzag, opzij weet te zetten. Een heerlijk tegendraadse boodschap van ongeveer het mooiste wat dit filmjaar te bieden heeft.
