128 min./ F /2008
Een schrijver die zelf de hoofdrol vertolkt in de filmadaptatie
van zijn autobiografische roman? Nee, dat hebben we nog niet vaak
zien gebeuren in filmland. In dit geval bleek er niemand zo geknipt
als François Bégaudeau om zichzelf te spelen in ‘Entre les murs’.
De voormalige leerkracht (en filmcriticus!) die zijn ervaringen in
een Parijse middelbare school in boekvorm goot, kent niet alleen de
leefwereld uit ‘Entre les murs’ op zijn duim, hij blijkt nog eens
over een pak scenario-, improvisatie- en acteertalent te beschikken
ook. En niet alleen François blijkt een curiosum in het
filmwereldje dat vraagt om in de hemel geprezen te worden, de hele
slice of life die regisseur Laurent Cantet (‘L’Emploi du
temps’ en ‘Vers le sud) heeft ingeblikt, is verbluffend: het moet
zowat de eerste en enige film zijn die écht weet te vatten wat er
zich binnen het schoolgebouw afspeelt. Nog nooit is de tijd in een
cinemazaal zo snel voorbijgevlogen en viel elke context rondom ons
weg: we zaten tussen de vier muren van het klaslokaal en nergens
anders.
Het belsignaal gaat. Het schooljaar is weer begonnen. François
Bégaudeau geeft Franse les in een klas in het vierde middelbaar,
die een bonte mengeling is van culturen, ideeën, rassen en smaken.
Een stoere zwarte hiphopjongen die niet stil kan zitten, een Franse
emo met lange froefroe voor de ogen, een brutaaltje met
Zuid-Amerikaanse roots en een Chinese leergierige immigrant… een
miniwereldbol van vierentwintig mensen die voor één jaar verplicht
zijn om samen lief en leed te delen. François is niet de strenge
leraar die zijn les op monotone manier aframmelt en met strafwerk
en onverwachte testen gooit, hij doet er alles aan om zijn
‘probleemleerlingen’ warm te maken voor werkwoordsvervoegingen,
schrijfopdrachten en zelfs Socrates. Met ironie, gevoel voor humor
en véél geduld probeert hij zijn klas tot actie aan te zetten. De
motivatie is soms zoek bij zijn leerlingen – ze hebben wel andere
zorgen aan hun hoofd dan de imparfait du subjonctif – voelen zich
nogal snel persoonlijk aangevallen en laten hun ongenoegen dan ook
luidop blijken. Zowat alles stellen ze in vraag en meester François
probeert hen op die momenten de knepen van het argumenteren bij te
brengen. Het klaslokaal lijkt soms meer een podium waar meester en
leerlingen in hun eigen taal een rap battle uitvechten: ze
discussiëren over respect, rassendiscriminatie, hun ware
nationaliteit, privacy, de leraars geaardheid, … over alles
eigenlijk.
Regisseur Laurent Cantent kiest voor een documentaire-achtige,
registrerende, realistische aanpak om zijn ’tranche de vie’ van het
leven op de Parijse middelbare school in beeld te brengen.
Maandenlang oefende hij met een cast van 14-jarige
niet-professionele acteurs om het beste van zichzelf te laten zien,
namelijk zo getrouw mogelijk zijn in hun eigen turbotaaltje. Ze
behielden zelfs hun eigen naam. De levendige discussies die in de
film gevoerd worden, voelen dan ook echt aan. Het is haast niet te
geloven dat de jongeren het ‘maar’ gespeeld hebben. We wanen ons in
een echte klas in het 20ste arrondissement in Parijs.
Geen geromantiseerde high school movies of ‘Dangerous
Minds’-toestanden waarbij de personages in clichés worden
ondergebracht: de veel oudere stoere jongen die de klas molesteert,
de seut die alleen hoge punten scoort, de populaire sportgast en
een lerares die een leren jasje aantrekt om aansluiting tot haar
leerlingen te vinden. Hoe mondig, goedgezind en monter François ook
is, soms weet hij het evengoed ook niet meer. Een leraar knapt in
de leraarszaal, ouders begrijpen niet waar hun zoon mee bezig of
kunnen op de ouderavond niet genoeg Frans om de situatie van hun
zoon te bespreken. Leraars zoeken naar oplossingen voor de
herrieschoppers, maar de juiste blijkt er niet tussen te zitten.
Honderdmaal op tafel kloppen of de stem schor schreeuwen, krijgt de
leerlingen soms nog niet stil.
In de film wordt nergens aangestuurd op de juiste pedagogische
aanpak van deze hangjongeren, er wordt gewoon getoond hoe het er
vandaag aan toe kan gaan in de klas en hoe beide partijen met de
situatie omgaan. Soms is het er feest, soms loopt iedereen
hooggevoelig of met een lang gezicht rond. Door het leven op de
school te tonen zonder er symboliek in te leggen, te veel tralala
rond te verkopen of er een echt plot in te verwerken of uit te
lokken, krijgen we een heel raak beeld van hun schoolleven in al
zijn facetten. Een verwijt dat François al kreeg van sommigen van
zijn eigen leerlingen: het boek was niet zo interessant, omdat het
te veel op hun leefwereld leek.
Interessant is de film voor ons gelukkig wel, en wel elke
moment. Je leeft mee met elke hoogoplaaiende discussie, voelt mee,
denkt mee met beide partijen en krijgt zelfs zin om je te bemoeien.
Je betrapt jezelf erop vragen te stellen over hoe je het zelf zou
aanpakken en wie er gelijk heeft. ‘Entre Les Murs’ durft uiterst
gevoelige thema’s binnen het onderwijssysteem van de
Black-blanc-beure op een normale, eerlijke manier aan te
snijden. Cantet slaagt erin om op geloofwaardige en verrassend
entrainerende manier de explosieve dynamiek van een hele klas over
de duur van een jaar op prachtige wijze in beeld te brengen.
Misschien wel meest authentieke, levendigste reconstructie van de
gebeurtenissen binnen de muren van een klaslokaal ooit, die dankzij
de terechte Gouden Palm in Cannes gelukkig de kans krijgt om door
velen bewonderd te worden.
