98 min. /
VS / 2006
New York moet het even zonder zijn auteurs doen.
Woody Allen zit de laatste tijd meer in Europa dan in Manhattan,
Spike Lee geniet nog wat na van zijn eerste commerciële succes
‘Inside Man’ en
zelfs Martin Scorsese verkoos de mean streets van Boston
boven die van z’n geliefkoosde filmstad voor ‘The Departed’. Ooit
zullen ze wel terugkeren, maar in tussentijd mag zanger-schrijver
Dito Montiel de city that never sleeps op pellicule
proberen te vangen. Voor zijn ‘A Guide to Recognizing Your Saints’,
ging Montiel diep graaien in zijn autobiografische roman met
dezelfde titel en hij kwam terug met een intens coming of
age-drama. Het is wat onstuimig en mist de uitgepuurde visie
van een meer ervaren filmmaker, maar de energie van debutant
Montiel is bij momenten zo hevig aan het knetteren dat het scherm
dreigt op te fikken. Wedden dat Scorsese en Spike Lee na het zien
van ‘A Guide to Recognising Your Saints’ veel zin gaan krijgen om
terug naar huis te keren?
Met zijn eigen memoires onder de arm, keert Dito Montiel (een
krachtige Shia LaBeouf als de jonge Dito, een ingetogen Robert
Downey Jr. als de volwassen versie) terug naar zijn jonge jaren
langs de straten van Astoria, Queens, tijdens de hete zomer van
1986. Samen met zijn kliekje vrienden probeert hij de kuren
(gepuber, geweld, drugs, seks en raciale spanningen à volonté) van
de wijk te overleven. Maar Dito krijgt steeds meer schrik en wil
niet eindigen zoals z’n gewelddadige vriend Antonio (een explosieve
Channing Tatum). Na een tragische gebeurtenis teveel vlucht hij,
tegen de zin van zijn vader (Chazz Palminteri), naar de westkust om
een succesvol schrijver te worden. Zoveel jaar later reist hij
terug naar de plek waar hij opgroeide om zijn zieke vader en oude
liefje (Rosario Dawson) te bezoeken. Het wordt een weemoedige en
bittere confrontatie met alles en iedereen die hij ooit
achterliet.
Als persoonlijk project kan ‘A Guide To Recognizing Your Saints’
tellen. Montiel bewerkte niet alleen zijn eigen cultroman tot
scenario, hij kreeg ook de kans om achter de camera te kruipen en
was nauw betrokken bij de casting. Dit is een labour of
love waar de passie bij elke scène van het doek druipt.
Montiel heeft moeten knokken met bebloede vuisten voor zijn kindje,
maar met de hulp van het Sundance Institute (de film won niet
geheel toevallig een resem prijzen op het Sundance Film Festival),
zijn producers (zelfs zanger Sting stak geld in het project om het
te redden) en een overdonderende ensemblecast is het hem gelukt.
Het is geen perfecte film, maar dat hoeft ook niet. Het is oprecht,
opwindend en een spontaan ontvlammend debuut dat doet denken aan
het vroegere werk van Scorsese en Spike Lee. En het is veel
aangenamer en minder pretentieus dan ‘Kids’ van Larry Clark.
Via een raamvertelling wordt op een energieke wijze
teruggesprongen naar de jeugdjaren van Montiel. En hoewel zijn
jaren tachtig iets teveel echo’s van de late jaren zeventig
meedragen (soms lijken de straten verdacht veel op die van
‘Saturday Night Fever’) speelt de broeierige en luidruchtige
stadssfeer (‘how loud is this fucking city!?) een cruciale
rol in de geloofwaardige evocatie. Terwijl de scènes met Robert
Downey Jr. overheerst worden door een sobere grauwheid, ontploffen
de flashbacks met een rauwe en onversneden energie. Filmisch New
York is op z’n best als het sleurt, zweet en schreeuwt, als de
smeltkroes van inwoners zo dicht op elkaars huid zit dat het
overvolle potje af en toe moét overkoken om te overleven. Die
situatie heeft Dito Montiel achtergelaten en ook al geeft hij toe
dat zijn herinneringen ietwat gekleurd zijn door kunstmatige
nostalgie, komt zijn oude wijk gedetailleerd en overtuigend terug
tot leven. De nuchtere scènes in het heden zorgen voor de reflectie
en melancholie, de scènes in de jaren tachtig voorzien het wild
kloppende hart dat op zoek is naar verlossing. De regisseur geeft
zijn verleden daarbij het meeste ruimte, wat een goede keuze was.
Al was het maar omdat de acteurs al even hard aan het branden zijn
als de ziel van Montiel.
Shia LaBeouf (volgend jaar te zien als de zoon van Indiana
Jones) is momenteel zo hot dat er op zijn
imdb-messageboard een discussie aan de gang is of hij wel of niet
besneden is. Een kwestie waar ik me niet mee ga moeien, maar dat de
knaap met de toch wel eigenaardige naam in ‘A Guide To Recognizing
Your Saints’ een tour de force levert, daar durf ik me wel
over uitspreken. Hij is een ruwe diamant die met zijn natuurlijke
looks het scherm naar zich toetrekt, zowel in de meer rustige
scènes als tijdens de emotioneel geladen ontploffingen (de
confrontatie met z’n vader in de badkamer, knal!). Maar ook de rest
van de cast levert voldoende elektriciteit om een klein land
draaiende te houden. Chazz Palminteri’s vader is herkenbaar en
ontroerend, Robert Downey Jr. is gevoelig als de volwassen Dito en
Channing Tatum straalt zoveel opgefokt charisma uit dat de brute
mannelijkheid als nitroglycerine-zweetdruppels uit zijn poriën
sijpelt. De vonken slaan zo hard over tussen de imponerende cast
dat de enkele narratieve haperingen (het einde is niet bepaald de
ontladende climax die de rest van de film belooft) makkelijker door
de vingers kunnen gezien worden.
Ook zonder de uitdagende sociaalkritische visie van een Spike
Lee en een stevige overkoepelende thematiek (die een Scorsese met
zijn ogen toe er had kunnen insteken), verrast Montiel als
regisseur. De wisselwerking tussen de twee tijdskaders (geholpen
door een fijne soundtrack met onder meer ‘Baker Street’ en ‘New
York Groove’) werkt vlotjes en ook visueel haalt hij het beste uit
de verpauperde wijken van Queens. En hij durft te experimenteren.
De vierde muur wordt een paar keer opvallend doorbroken (‘My
name is Dito, I’m gonna leave everybody in this film.’) en er
sluipen zelfs een paar eigenzinnige montagecuts (dialogen die
achter lopen op de beelden) in dit klassieke coming of
age-verhaaltje. De diepgang en ruimte van sommige personages
en scènes valt soms wat tegen (echt veel over Montiel kom je niet
te weten), maar de gedrevenheid en creativiteit van de regisseur is
voorlopig genoeg om als ruggegraat te dienen. Het wordt afwachten
of hij nog films gaat maken, maar het zou me niet verwonderen als
hij alles al in deze film heeft gestoken.
‘A Guide To Recognizing Your Saints’ is een soms wat
onevenwichtige en getormenteerde brok passie, afgevuurd vanuit het
hart van de onervaren maar getalenteerde regisseur-scenarist. Een
bezwete en dooorleefde prent met sterke vertolkingen, die je
meeneemt naar de wilde straten van een jongen die zijn demonen
ontvluchtte en terugkeerde om ze als heiligen te omhelzen. Een
pakkend filmpje.
