Pornografie heeft altijd bestaan: vuile boekjes, tekeningen, foto’s
en films hebben altijd deel uitgemaakt van elke cultuur ter wereld
en, met de mogelijke uitzondering van de Griekse Oudheid (waar ze
niet keken op een fallus meer of minder), zijn er ook altijd mensen
geweest die daar tegenin hebben willen gaan. Zo gaat dat nu
eenmaal. Alles wat mensen lekker vinden, alles waar ze van
opgewonden raken, wordt gegarandeerd door sommigen immoreel
gevonden – en zo hoort het ook, want zodra het helemaal algemeen
aanvaard wordt, is het niet lekker meer. Zelfs vandaag blijft porno
een beetje in de scandaleuze sfeer hangen; we zijn blij als we met
die video of dvd voorbij de videotheekhouder zijn gepasseerd en het
blijft toch een beetje gênant om een Penthouse of een Hustler af te
rekenen in je plaatselijke krantenwinkel. We zijn liberale mensen,
daar niet van, we weten dat er niets verkeerds aan is om af en toe
eens een vettig filmpje te kijken, maar toch… het is gewoon niet
netjes, het is foei.
Vandaag de dag zijn er nog maar weinig mensen die daar écht van
wakker liggen, denk ik. Porno (of noemt u het gerust “erotiek” als
u zich daar beter bij voelt) is overal verkrijgbaar en erg
no-nonsens. Je krijgt waar je voor betaalt: uit silliconen
opgetrokken vrouwen en mannen die zeer letterlijk stijf staan van
de Viagra en elkaar op uiteenlopende wijzen bestijgen. Als je veel
geluk hebt, hebben de makers een poging ondernomen om het tussen de
seksscènes door ook nog een beetje plezierig te houden door er een
paar grappen in te verwerken, maar die intermezzo’s spoel je toch
door. Puberjongetjes kijken ernaar omdat het niet mag en omdat het
opwindend is, volwassenen kijken ernaar om zich weer een
puberjongetje te voelen. Je begint zo’n film, geeft er een ruk aan
en tien minuten later kan de dvd weer in het doosje. Maar zo’n
dertig jaar geleden was dat anders. Aan het begin van de seksuele
revolutie was het een tijdjelang erg cultureel verantwoord om naar
porno te gaan kijken. Het was een daad van rebellie tegen het
bekrompen establishment, yeah man, right on! ‘Deep Throat’
was de film die die verandering voor een groot gedeelte op gang
bracht. Hoe dat precies gebeurde, wordt in detail uitgelegd in de
boeiende documentaire ‘Inside Deep Throat’, maar het is in ieder
geval leerzaam om de film zelf eens te bekijken.
Kenners noemen ‘Deep Throat’ een slechte pornofilm, maar welke
standaards ze daarvoor gebruiken, zeggen ze er gewoonlijk niet bij.
De prent werd een cultsucces om twee redenen: ten eerste besloot de
Amerikaanse regering om achter de film aan te gaan in de naam van
het goed fatsoen, en ten tweede portretteerde ‘Deep Throat’ orale
seks als een volwaardige seksuele belevenis, die dus niet alleen
maar geschikt was als voorspel. Een vrouw pijpt een man en zowel
die man als zij beleven daar immens veel plezier aan. In 1972 was
dat nieuw – niemand had ooit de penis van een man helemaal in de
keel van een vrouw zien verdwijnen, en als ze het wél al eens
hadden gezien, dan toch zeker niet op een cinemascherm. Verdedigers
van de film noemden dit een belangrijke stap voor de (seksuele)
rechten van de vrouw, omdat zij er evenzeer van genoot als de man.
Tegenstanders kloegen over het feit dat in het echte leven fellatio
géén wereldschokkende ervaring is voor een vrouw, maar dat het wel
zo werd afgebeeld.
Ik had graag het gezicht gezien van regisseur Gerard Damiano en de
anderen die ‘Deep Throat’ hadden gemaakt, toen heel die discussie
losbarstte: dit waren mensen zonder nobele doeleinden – ze hadden
voor 25.000 dollar een seksfilmpje in elkaar gebokst, in de hoop er
wat geld aan te verdienen. Deze mensen waren niet geïnteresseerd in
het maken van politieke, morele of seksuele statements, maar
plotseling bevonden ze zich in het epicentrum van een culturele
storm. Het (religieuze) rechts verketterde hen als vuilakken, en
juist daarom hemelde het liberale links hen op als voorvechters
voor artistieke en seksuele vrijheid. Zo zie je maar.
In principe is er geen enkel filmgenre zo saai als pornografie: er
is in feite maar één daad die je kunt tonen, zij het dan in een
oneindige variatie aan methodes, en je bent dan ook al snel
uitgepraat. In ‘Deep Throat’ worden de seksscènes er – uiteraard –
volledig gratuit tegenaan gesmeten, meestal dan nog zeer onbekwaam
in beeld gebracht. Het enige dat je hiervan leert, is dat alle
penissen ter wereld op elkaar lijken en dat aan het begin van de
jaren zeventig de lady shave nog niet was uitgevonden, wat
aanleiding gaf tot het soort van wilgroei dat je niet zozeer met
een scheermesje als wel met een grasmachine te lijf moest gaan. Een
leerzame film, dus.
Tussen dat uitgebreide geneuk en gelebber door krijgen we wel een
aantal scènes die geestig zijn op zichzelf. Aan het begin van de
film loopt de onsterfelijke Linda Lovelace een flat binnen om haar
vriendin met haar benen wijd op de keukentafel aan te treffen,
terwijl ze gebeft wordt door een nooit nader genoemde kerel. Noch
zij, noch de man die z’n tongspieren aan het oefenen is, kijken op
of om wanneer Lovelace de kamer binnenkomt. De vrouw in kwestie
steekt zelfs doodgemoedereerd een sigaretje op en vraagt aan haar
vriend: Do you mind if I smoke while you’re eating?
Wanneer Linda het beu is om maar niet klaar te kunnen komen,
besluit ze naar een dokter te gaan – de mannelijke hoofdrol, Harry
Reems. Die laat haar op de grond liggen (niet eens op een
dokterstafel), zegt haar haar benen te openen en zonder enige
plichtplegingen (hij doet zelfs geen handschoenen aan) steekt hij
twee vingers in haar flamoes. ‘Tiens,’ concludeert hij, ‘u hebt
geen clitoris.’ Er zijn zo van die dagen… De goede dokter ontdekt
de clitoris dan toch in Linda’s keel, waarop de dame begint te
huilen. ‘Je hoeft het je niet zo aan te trekken,’ verzekert de
dokter haar. ‘U kunt makkelijk praten,’ zegt Linda, ‘stel dat uw
ballen in uw oren hingen!’ Zegt de dokter: Well, then I guess I
could hear myself coming. Zo goed bedenken de makers van
‘American Pie’ ze niet.
‘Deep Throat’ zou waarschijnlijk al lang vergeten zijn als er niet
zo hysterisch op gereageerd was. De film is niet meer of minder dan
wat de makers ervan wilden maken: een seksfilmpje. Ze pompen en
beuken en aan het einde ben je geen beter of slechter mens omdat je
dit hebt gezien. Onwaarschijnlijke omstandigheden hebben ervoor
gezorgd dat ‘Deep Throat’ een heel bijzondere plaats in de
filmgeschiedenis heeft ingenomen, maar dat maakt ‘m nog niet beter
of slechter.
NB: ik zie ervan af om een sterrenquotering te geven aan
‘Deep Throat’: gezien de aard van de film is dat onbegonnen werk.
