Niemand zal kunnen beweren dat alle ‘Star Wars’-films hetzelfde
zijn: ondanks alle waanzinnige verzinsels en eigenaardige creaturen
die de eerste twee afleveringen bevolkten, kregen we als publiek
wel steeds de indruk dat er niets zo belangrijk was als de
menselijke personages en hun verhalen. Oké, er liepen dan wel
wookiees, droïden en zwart gehelmde, astmatisch ademende
booswichten in rond, maar waar George Lucas’ aandacht steeds
opnieuw naar terugkeerde, was de reis die Luke, Leia en Han Solo
ondernamen. Zij bezorgden de films een menselijk gezicht, over hen
ging het. Het grote verschil met ‘Return of the Jedi’, het
sluitstuk van de trilogie en de zwakste schakel erin, is dat de
focus verlegd wordt van de mensen naar de creaturen. Bij het
bekijken van de film krijg je vaak de indruk dat Lucas door Jim
Hensons creature shop wandelde en zodanig verliefd werd op
alles wat hij zag, dat hij zich niet meer kon inhouden en simpelweg
zoveel mogelijk schepsels een rol gaf. De creaturen namen de film
over. We krijgen Ewoks, Monchichi-achtige, pluizige beestjes die
zich uitdrukken in ergerlijk gepiep en gekrijs, Jabba the Hutt, een
gigantische slak die om geen enkele aanwijsbare reden continu zit
te lachen, Sarlaac, een zandmonster met een bizarre hoeveelheid
tanden en tongen, Rancor, het één of ander weinig hygiënisch
uitziend schepsel dat door Jabba zelf in een kelder wordt gehouden
om z’n vijanden te vermorzelen en nog talloze andere maffe beesten
in kleinere rolletjes. Op den duur moeten Luke, Han en Leia echt
moeite doen om nog een beetje aandacht te krijgen.
Misschien heeft het er ook wel mee te maken dat dat menselijk
verhaal ditmaal niet bijster sterk is. Leia en Luke gaan, samen met
Lando, Han Solo redden uit de klauwen van Jabba the Hutt, om
vervolgens te weten te komen dat het Empire een tweede Death Star
heeft gebouwd, nog groter en dodelijker dan de eerste. Die moet
natuurlijk ook weer vernietigd worden en onze helden zijn weer
vertrokken. Natuurlijk dient die plot enkel als mechanisme om de
overkoepelende verhaallijnen tot een einde te brengen – Luke’s
confrontatie met Darth Vader, de relatie tussen Leia en Han Solo en
natuurlijk de onvermijdelijke val van het boze Empire. Daar gaat
het eigenlijk om, wat de personages in de praktijk doen tijdens de
laatste twee uur van het verhaal om tot op dat punt te komen, is
minder belangrijk. Maar had Lucas dan écht niets beters kunnen
verzinnen dan dit? Tenslotte is en blijft het toch maar het gegeven
van de eerste film, met een aantal aanpassingen. Opnieuw een Death
Star? Jaja, maar deze is nóg groter! En krachtig, jongens, krachtig
dat hij is! Tja…
‘Return of the Jedi’ werd geregisseerd door Richard Marquand, maar
waar het optreden van een nieuwe regisseur ook effectief voelbaar
was in ‘The Empire Strikes Back’,
lijkt George Lucas voor deze laatste episode de teugels opnieuw
veel strakker in handen te hebben genomen. Irvin Kershner wist,
weliswaar binnen bepaalde grenzen, toch een klein beetje z’n eigen
stempel te drukken op ‘Empire’, maar
daar is in het geval van Marquand maar weinig van te merken. Ergens
is dat natuurlijk begrijpelijk – als laatste deel van de saga moest
Lucas ervoor zorgen dat alle puzzelstukjes op hun plaats vielen en
hij was zelf de enige die precies wist hoe dat moest gebeuren. Maar
als je ziet wat voor een flair Kershner wist te geven aan ‘Empire’, is het wel jammer dat ons zoiets
ditmaal ontzegd wordt.
Bij het herbekijken van de gehele trilogie, viel het me trouwens op
hoe klein de rol van Yoda eigenlijk wel is – in ‘Empire’ komt hij hoop en al twintig minuten
voor, in ‘Return of the Jedi’ krijgt hij één scène van ongeveer
vijf minuten te spelen. En dat is het dan – die groene trol komt
met moeite in een half uur van de hele trilogie, en toch is hij één
van de iconen van de reeks geworden. Iemand moet daar dringend eens
een ernstig onderzoek naar verrichten, hoe dat zou komen. Of nee,
laat maar.
‘Return of the Jedi’ is dus een teleurstelling, vergeleken met z’n
voorgangers, maar dat wil niet zeggen dat de film niet plezierig
is, op zichzelf bekeken. We krijgen een aantal schitterende
actiescènes, zoals de ontsnapping van Jabba the Hutt en (vooral)
een achtervolgingsscène doorheen een bos. De manier waarop de
camera wordt gebruikt in deze sequens, is fantastisch: we krijgen
shots vanuit het standpunt van Luke die onder omgevallen
boomstammen heen gaan, zigzaggend tussen de begroeiing. Het gevoel
van tomeloze energie, van constante beweging in die scène is
ontzagwekkend. En dan is er natuurlijk nog de finale, waarin
Marquand en Lucas de climactische slag laten plaatsvinden op drie
locaties tegelijk: Luke duelleert met Darth Vader in de Death Star,
terwijl buiten de rebellen proberen om de constructie te vernielen
én op een nabije planeet Leia en Han Solo pogingen ondernemen om
het beschermend schild van de Death Star uit te schakelen. De
manier waarop er tussen die drie locaties wordt gemonteerd, getuigt
van een zeer goeie timing – de laatste dertig minuten van ‘Return
of the Jedi’ bestaan vrijwel uitsluitend uit cliffhangers.
Er gebeurt iets met Han Solo, het publiek wil weten hoe ze zich
eruit gaan redden, maar nee, eerst gaan we terug naar Luke
Skywalker. En net op het moment dat het daar spannend wordt, keren
we weer terug naar Han Solo, natuurlijk. Dat is goed gedaan.
De meest legendarische momenten uit ‘Return of the Jedi’ hebben
echter niets te maken met vreemde creaturen of epische gevechten:
laat ons eerlijk zijn, wat iedereen zich herinnert van deze, is de
diep uitgesneden bikini die Leia draagt aan het begin van de film.
Een hele generatie pubers voelde zichzelf spontaan seksueel
ontwaken toen ze Carrie Fisher in die outfit zagen, dus laat ik
gewoon even een niet meer dan gepast respect vragen voor die
bikini. Bij deze.
‘Return of the Jedi’ is een leuke actie-avonturenfilm, die degelijk
in elkaar werd gestoken en een paar geweldige scènes bevat. Maar
het verhaal laat te wensen over en de mensen worden verdrongen door
de schepsels die hen omringen. Jammer, maar hey, het is nog altijd
een heel end beter dan wat Lucas van de nieuwe films maakte.
