Ik geloof dat het studiobaas Samuel Goldwyn was die ooit over film
zei: “Als er nog niets is gebeurd tegen het einde van het eerste
spoel, dan zàl er ook niets gebeuren.” Voor wie het niet mocht
weten: één filmspoel is ongeveer tien minuten lang. In het geval
van ‘The Company’, Robert Altmans blik op de wereld van het
professionele ballet, merkte ik op dat ik na een uur op m’n horloge
keek en moest vastellen dat er inderdaad nog niets gebeurd was.
Eender wie had op dat moment de bioscoop kunnen binnenlopen en ik
had die persoon in twee zinnetjes kunnen uitleggen waar het over
ging, zonder iets belangrijks te moeten overslaan. Lààt een film
dan niet plotgedreven zijn, als dat het geval is, zit je in de
problemen.
In ‘The Company’ zien we het befaamde Joffrey Ballet uit Chicago
aan het werk terwijl ze een nieuwe productie, ‘Blue Snake’, op
poten proberen te zetten. Danseres Ry (Neve Campbell, de bezielster
van dit onzalige project), ontmoet tijdens de repetitieperiode in
een restaurant een knappe kok. Een collega van haar zit al zo lang
in het vak dat ze niet in staat is om nog regieaanwijzingen te
aanvaarden zonder continu commentaar te leveren. En dan hebben we
nog Alberto Antonelli (Malcolm McDowell), het hoofd van het
gezelschap, die iedereen aanspreekt met “baby” en vooral tegenover
iedereen de sympathieke peer wil blijven uithangen terwijl hij met
één oog de rekeningen in de gaten houdt.
En dat is het dan. Verder is er geen plot, geen
personageontwikkeling of zelfs de meest rudimentaire opbouw van een
zekere filmische structuur. We zien de hoofdfiguren repeteren,
eindeloze danspasjes uitvoeren, naar huis gaan, een glas wijn
drinken, in slaap vallen op de sofa, een bad nemen, praten over wat
voor soort eieren ze willen hebben voor het ontbijt, enzovoort
ad infinitum. Met andere woorden: we zien hen twee uur lang
ofwel dansen, ofwel volstrekt oninteressante, banale dingen doen.
Aan het einde van de rit weten we nauwelijks iets van die
personages af: wie ze zijn, waar ze vandaan komen, wat ze voelen,
hopen, dromen, vrezen… Het blijft allemaal een groot zwart gat.
‘The Company’ gààt helemaal nergens over, maar dat is niet echt
nieuw in het oeuvre van Altman: de man is gespecialiseerd in
ensemble-stukken, zonder één bepaald hoofdpersonage en zonder een
plot die makkelijk naverteld kan worden. Dat soort dingen kàn
werken, indien de personages boeiend genoeg zijn om onze aandacht
vast te houden – waar ging ‘Short Cuts’ eigenlijk over? Of, verder
in het verleden, ‘MASH’? In het geval van die films moest je het
ook niet van het verhaal hebben, maar je verveelde je geen moment:
daarvoor waren de mensen die erin meededen te fascinerend en de
thematiek te interessant. In ‘The Company’ krijgen we geen van
beiden.
De oorsprong van de film ligt bij hoofdrolspeelster Neve
Campbell, die samen met scenariste Barbara Turner het script verzon
(dàt zal vast een hele klus zijn geweest). Campbell heeft zelf lang
ballet gedaan en wilde schijnbaar iets doen met haar kennis van dat
wereldje. En inderdaad, het is niet zo moeilijk om in te zien hoe
er een boeiende film had kunnen ontstaan uit die achtergrond: in
een ballet heb je een groep mensen die geleerd hebben om emotie uit
te beelden, kunst te creëren met alleen hun lichaam. Je kunt ermee
lachen en het allemaal afdoen als een bende nichten die in maillots
over een podium lopen te huppelen, maar er schuilt sowieso een
enorme schoonheid in, en ook behoorlijk wat dramatiek. Die wereld
als achtergrond gebruiken voor een dramatische film, het hàd kunnen
werken. Maar dan had er achter de schermen wel iets interessants
moeten gebeuren. Correctie: dan had er achter de schermen
iets moeten gebeuren, punt. Robert Altman probeert hier een
milieuschets te geven van de balletwereld, maar hij geeft ons geen
enkele reden om betrokken te raken, om iets te voelen bij hetgeen
we zien.
Nog apart daarvan, maakt Altman behoorlijk wat verkeerde keuzes
in ‘The Company’: de film bevat een groot aantal lange balletscènes
die prachtige visuele mogelijkheden bieden. Ballet is van nature al
een heel intieme bezigheid tussen die dansers: je raakt mekaar
constant aan, je staat de hele tijd tegen mekaar aangedrukt en daar
voeg je dan nog eens die soepele, gracieuze bewegingen aan toe. Het
heeft iets sensueels, dat ballet, maar die sensualiteit ontgaat de
regisseur hier schijnbaar volledig. In plaats van af en toe eens te
werken met close-ups, of in plaats van de camera eens een keer mét
de acteurs/dansers mee te laten bewegen, neemt Altman er genoegen
mee om zijn camera in essentie voor het podium neer te poten en
simpelweg te registreren wat er zich voor de lens afspeelt. Het is
ongelooflijk hoe weinig vindingrijkheid de veteraan van de
onafhankelijke Amerikaanse filmindustrie hier tentoonstelt. De
enige balletscène waarin het hem wél min of meer lukt, is er één
waarin we een solo krijgen van een danseres die enkele centimeters
boven het podium zweeft, hangend in een soort van draaglus die vast
wel een officiële naam zal hebben die ik als leek niet ken. In
ieder geval, de close-ups van de voeten van de danseres die Altman
daar aan elkaar monteert, zijn van een lyrische schoonheid die de
rest van de film ook goed had kunnen gebruiken.
Neve Campbell doet haar best om iets te maken van haar
personage, maar haar rol gaat niet veel verder dan het basisgegeven
“jonge-danseres-wordt-verliefd”. Bovendien speelt de actrice
schijnbaar uit principe geen topless-scènes. Dat moet ze natuurlijk
zelf weten, maar het komt wel tamelijk belachelijk over wanneer
haar vriendje de badkamer binnenloopt en zij zichzelf haast dubbel
opvouwt in bad om zichzelf toch maar te bedekken. Ondertussen
krijgt Malcolm McDowell de opdracht om een “Italian-American” te
spelen – eentje met een Brits accent, een blanke huid en wit haar,
dus. Uh-huh.
De vraag stelt zich voor wie deze film eigenlijk gemaakt is. Wie
niet van het ballet houdt, zal hier bitter weinig vinden om z’n
interesse wekken. En wie er wel van houdt… Tja, die zal wel naar
het échte ballet gaan, die heeft ‘The Company’ echt niet nodig om
z’n liefde voor de danskunst te bevestigen.
http://www.sonyclassics.com/thecompany/
