Het heeft jaren geduurd, en behoorlijk wat getouwtrek gekost tussen de overgebleven bandleden en la professional widow Courtney Love, maar uiteindelijk is ze er: de box die elke scheet die Kurt Cobain ooit aan tape toevertrouwde verzamelt. Vraag is wie nood heeft aan zoveel rommelige versies van songs die duizend keer beter staan op één van hun drie albums.
"At the record company meeting/on their hands – a dead star", zo begint "Paint A Vulgar Picture" van The Smiths, een cynisch commentaar op dat eindeloos uitmelken van een goudhaantje waar grote platenfirma’s wel eens het patent op lijken te hebben. En zo’n goedkoop beeld is wel van toepasssing bij de release van deze langverwachte Nirvanabox: 81 tracks krijgen we op ons bord, wat een behoorlijke aanvulling is op de canon die Nirvana bij leven en welzijn achterliet. De invulling ervan laat echter een ranzige smaak in de mond na van snel en gemakkelijk geldgewin waar niet bijster veel over nagedacht is.
Met veel bombarie is With The Lights Out de eindejaarsrush in gesmeten en niets werd aan het toeval overgelaten om ons toch maar te doen geloven dat we deze box nodig hebben. En waarom zouden we dat niet geloven? Er bestaan immers een aantal érg geslaagde cdboxen van groepen. Denken we maar aan Heart And Soul dat alles van Joy Division bundelt of de erg puike Velvet Underground box Peel Slowly And See, die niet alleen de vier fullcd’s van de groep verzamelt maar deze ook telkens aanvulde met een aantal out-takes. Helaas hoort With The Lights Out niet in die topcategorie thuis. Daarvoor staat er te weinig essentieels tussen al de bijeengeharkte demos en is dat geluid op de achtergrond té opvallend dat van schrapen op de bodem van het vat.
With The Lights Out is met drie cd’s en één dvd vooral véél: zowat elke opname die Cobain met of zonder band aan een boombox of erger heeft toevertrouwd en nog enigszins beluisterbaar is, is hier verzameld in chronologische volgorde. Ruwweg komt dat overeen met een plaat Bleach-era werk, een plaat Nevermind-materiaal en aanverwanten en tot slot alles wat voor en na In Utero kwam.
Uitschieters zijn op die eerste cd zeldzaam. Hier hoor je een Cobain die zijn weg als songschrijver nog zoekt, experimenteert met covers van invloeden als Led Zeppelin maar ook in dat vroege stadium al drie nummers van Leadbelly. Verder krijgen we vroege versies van "Floyd The Barber" en "Dive", waarbij vooral hoorbaar is dat Cobain zich nog moet ontwikkelen als songschrijver. Wat helium-ongein als "Beans" op deze box staat te doen is een volslagen raadsel. Met "Polly" (demo uit 1989) wordt vervolgens gehint op wat volgde de jaren nadien.
Wat kwam was Nevermind en hoe die plaat tot stand kwam is te horen op de tweede cd met demo’s van "Lithium", "Sliver", een vroege versie van "Stay Away" (dan nog "Pay To Play" geheten) en natuurlijk "Smells Like Teen Spirit". Het is een crappy uitvoering die we van dat laatste nummer krijgen, met een tekst die voor de helft anders is dan in de definitieve versie die voor de doorbraak zorgde. Niettemin is de energie dan al voelbaar én is het ook duidelijk dat met Dave Grohl eindelijk de geschikte drummer is gevonden. Afgesloten wordt — na een hoop demo’s waaronder nu al een versie van "Dumb" en veel b-kantjes en outtakes met niveau (waarover later meer) — met de Butch Vig Mix van Smells Like Teen Spirit. Voor Andy Wallace er de scherpe kantjes afveilde, zo wil het verhaal, maar erg groot is het verschil toch niet.
CD 3 trapt af met twee versies van "Rape Me" (akoestisch solo en een allesverschroeiende demo met groep) en gaat verder met een demo van "Scentless Aprentice" die negen minuten lang die zware riff verkent. Eigenlijk is het al genoeg om een concertzaal aan het headbangen te krijgen, maar om zeker te zijn goot de groep het later in songsformaat. B-kant "I Hate Myself And I Want To Die" is onmiddellijk te vergeten, op "Marigold" is Dave Grohl voor het eerst op zang te horen. "Gallons Of Rubbin Alcohol Flow Through The Strip" is hier even vervelend als het was als bonustrack op de Europese versie van In Utero. Wèl interessant is dan weer hoe de demo van "Very Ape" hier volledig akoestisch is, waar het op plaat een onverteerbare lap lawaai was.
Snoepjes
En dan zijn er de snoepjes waarvoor iedereen in de eerste plaats op die Nirvanabox aan het hopen was: de onuitgebrachte songs. "You Know You’re Right", dat eind 2002 was opgedolven naar aanleiding van de titelloze verzamelaar bleek immers een onvervalste parel die zonder verbleken naast de reguliere singles mocht staan. Er hingen grote verwachtingen naar wat er nog in de kluizen lag, maar dat kaliber wordt niet meer bovengehaald. Toch valt er nog wat materiaal te rapen dat het verhaal van de groep kan aanvullen.
"Anorexorcist" (live op een radiosesie in 1987) op CD 1 vertoont op de eerst cd nog maar weinig van het songschrijversschap dat Cobain later tentoon zou spreiden. Opzwepend is wel het vroege "Mrs Butterworth" uit een radiosessie van een jaar later. Ook elders hoor je hoogstens glimpen van wat later zal komen, al ligt de demo van "Even In His Youth" uit 1989 al heel erg in de richting van iets als "Breed".
Uit 1990 komt de demo van "Opinions": half-akoestisch met een distortionpedaal dat op die typische wijze inkickt in de refreinen, klinkt het alsof het uitgewerkt een stevige albumtrack had kunnen worden volgens het "Verse Chorus Verse"-principe, wat toevallig ook de titel is van een onuitgebracht nummer uit 1991. Verder op cd 2 nog onbekend: "Old Age", een erg gezapig nummertje dat Nevermind niet haalde maar gerust een kwalitatief hoogstaand b-kantje had kunnen zijn, net als "Curmudgeon" dat was. In vergelijking daarmee valt "D-7" maar als een mager punkrockcliché uit. "Oh The Guilt" volgt er verschroeiend op en plots voelen we weer iets van die oude vonk die ons zo passioneel maakt over deze groep.
Op de laatste cd moeten we het wat betreft onuitgegeven en onbekend materiaal stellen met demo’s van "Moist Vagina" ("M.V."), "Do Re Mi" en "Sappy". Vooral dat laatste mag er wezen, en we vragen ons sterk af hoe goed een vierde Nirvana-plaat wel niet had kunnen zijn, want dit was mààr een B-kantje uit de In Utero-tijd toen dat nummer nog "Verse Chorus Verse" heette.
Muur
Boeiend wordt With The Lights Out vooral op de afsluitende DVD. Een gefilmde repetitie bij bassist Krist Novosellic opent de beeldenstroom: we zien jonge gasten die zich amuseren, een Cobain die plots besluit een paar nummers met zijn gezicht naar de muur gekeerd te zingen,… Dit fragment was beter beperkt tot een track of drie waarmee alles over die repetitie gezegd wordt, de negen nummers die we nu op ons bord krijgen zijn vooral te veel van hetzelfde. Zeker omdat het muzikale niveau nog niet je dat is.
Wat volgt is gevarieerder én muzikaal boeiender. We krijgen de Subpop-video van "In Bloom", live-performances van "Sappy", "School" en "Love Buzz", en dan hét moment van de DVD: de eerste keer dat "Smells Like Teen Spirit" voor publiek werd gespeeld, nog mét "Come out and play" als eerste zin en niet "Load up on guns", maar enkele seconden zijn ook dan al voldoende om het publiek door het dolle heen te brengen. Laat daarna onmiddellijk een werkelijk alles platbrandende versie van "Territorial Pissings" volgen en zelfs voor het DVD-scherm gezeten zijn headbangneigingen niet meer te onderdrukken. Een live-versie van "Jesus Doesn’t Want Me For A Sunbeam" uit 1991 bewijst vervolgens nog maar eens dat al die verwijzingen naar obscure bands die Cobain op het Unplugged-optreden covergewijs naar boven spitte niet zomaar uit de lucht kwamen vallen.
Het laatste beeld dateert uit begin 1993: een opname van Jaques Brels Seasons In The Sun, opgenomen in een studio in Brazilië waarbij de groepsleden van instrument gewisseld hebben. Gezeten achter de drums klinkt Cobain echter allesbehalve joyeus wanneer hij zingt "we had joy/we had fun/we had seasons in the sun". Dat de beelden van de muzikanten net dan worden doorsneden door iets oudere opnames waarin ze duidelijk meer plezier hadden is van een schmalzerig en beschamend Big Brother-exitniveau.
Vreemd overigens dat de DVD net dan stopt, alsof er geen beelden meer bestaan uit dat laatste anderhalf jaar waarin alles vreselijk fout begon te gaan. Het geeft de indruk dat de samenstellers zoveel mogelijk van de stapel voor handen zijnde opnames hebben gegrabbeld zonder dat er ook maar over het verhaal dat ze daarmee wilden vertellen is nagedacht: snelsnel alles in chronologische volgorde op drie cd’s gegooid, een dvd erbij omdat dat tegenwoordig kan en — "re-issue/re-package/re-evaluate the songs" nog aan toe — de markt op gegooid.
Het resultaat is er naar: enkel cd 2 met materiaal uit het Nevermind-tijdperk is het herspelen waard na de aanvankelijke verkenning. De rest is voer voor completisten en verzamelaars. De overload die hier gepresenteerd wordt zorgt er voornamelijk voor dat al wat relevant is verloren gaat tussen minder interessant materiaal. With The Lights Out is een beetje als een tentoonstelling waar je enkel de schetsen te zien krijgt en op geen enkel moment het meesterwerk waar het om draait.
Dat is mager, want Courtney Love heeft in verschillende interview minstens van drie onuitgegeven nummers gewag gemaakt die deze box niet gehaald hebben. Dat is vreemd, en vooral jammer: met een shot of drie van het niveau "You Know You’re Right" zou deze box erg gediend zijn geweest. Definitief is With The Lights Out allerminst, al kunnen we die nu wel samenstellen: neem de drie full-cd’s die Nirvana bij leven en welzijn uitbracht en vul ze telkens aan met het beste van het materiaal dat hier gepresenteerd wordt, tel daarbij Unplugged In New-York en een uitgebreidere dvd (wat materiaal uit dat laatste jaar graag!) en je hebt een schrijn voor de groep. Het is misschien een idee voor binnen tien jaar, wanneer de volgende verjaardag wel weer aanleiding zal geven tot verder melkerijgedrag.
