Een mens kan hopen dat hij zonder vooroordelen door het leven
wandelt, maar als puntje bij paaltje komt zijn we over alles en
iedereen bevooroordeeld. Neem nu de skinheads. Niemand zal je
neerschieten als je je bij dat soort volk een extreemrechtse
hooligan voorstelt die een metalen pijp in je nek ploft omdat je
twee seconden te lang naar zijn agressieve knikker hebt staan
staren. Dat is een vooroordeel omdat de skinheads bijna uitsluitend
zo worden voorgesteld via de media. Als buitenstaander weet je
gewoon niet beter en creëer je een voorgeprogrammeerde mening. Met
die ingesteldheid naar ‘This is England’ kijken zorgt voor
openbaringen. Regisseur Shane Meadows (‘Twenty Four Seven’)
verwerkt niet alleen zijn eigen jeugdervaringen in een overtuigend
coming of age-relaas, maar dissecteert ook op evocatieve
wijze de skinheadcultuur. Het resultaat is een indrukwekkend stukje
relevante cinema dat zijn misbegrepen onderwerp context, duiding en
emotie aanreikt. Vaarwel vooroordeel, welkom nieuwe en
verontrustende blik.
De zomer van 1983. Shaun (nieuwkomer Thomas Turgoose
overdondert) loopt verloren in een mistroostig kuststadje. Geplaagd
omdat hij nog met wijde pijpen rondslentert in een punkcultuur,
gekweld omdat zijn vader is gestorven tijdens de Falklandoorlog en
eenzaam omdat hij niemand heeft om bij te horen. Enter
Woody (Joe Gilgun) en zijn skinheads, een groepje anarchisten die
Shaun laten meegenieten van hun kameraderie en avonturen. Shaun
beleeft de best days of his life en ziet in Woody een
surrogaatvader. Om er volledig bij te horen kleedt hij zich volgens
hun levensstijl (Ben Sherman-hemdje, bretellen, Dr. Martens) en
scheert hij zijn haar af. Het relaxte nieuwe leventje van Shaun
krijgt echter een omwenteling wanneer de extreemrechtse Combo
(Stephen Graham), een oude vriend van Woody, terug vrijkomt na een
paar jaartjes brommen. Combo, een wandelende tijdbom die elk moment
kan ontploffen, creëert verdeling binnen de groep en Shaun zal
moeten kiezen in wiens voetsporen hij wil volgen. Plots moet de
knaap van twaalf wel heel snel volwassen worden…
Het van symboliek doorwrongen ‘This is England’ is een film die
een moeilijk te vatten tijdperk uit de recente Britse geschiedenis
gebruikt om een intimistisch verhaal uit de doeken te doen. De film
behandelt de jaren tachtigcultuur, de impact van het Thatcherbeleid
en de Falkland-oorlog op de working class en de diep
snijdende gevolgen ervan. Het decor van ‘This is England’ is er één
van sukkelende miserie, een in de steek gelaten subgroep van de
bevolking en de reactionaire countercultuur die tegen de
wantoestanden in opstand kwam. Maar Meadows delft in zijn
persoonlijke verleden en gebruikt zijn eigen ervaringen om een
‘klein’ verhaal te laten openbloeien op die ‘grote’ historische
achtergrond. ‘This is England’ begint en sluit af met de context –
pakkende archief- en nieuwsbeelden – maar het is tussen die twee
ijkpunten dat de regisseur het hart laat kloppen en de ziel laat
branden. De wisselwerking tussen die twee lagen zorgt voor een
intelligente, genuanceerd geobserveerde en meeslepende
kijkervaring.
De manier waarop Meadows zijn onderwerp, de skinheadcultuur,
belicht, is trouwens origineel uitgewerkt. Door de breuk tussen de
pure skinheads en de nieuwe, door racisme en nationalisme gedreven
skinheads openlijk in beeld te brengen komt de contradictorische
evolutie van die subcultuur fascinerend over. Original
skins hadden geen extreemrechts gedachtengoed, maar luisterden
naar zwarte muziek en waren tolerant tegenover andere culturen
(zoals Milky, een skinhead met Jamaïcaanse roots). Naarmate de
sociale en economische crisis steeds meer wonden achterliet, stegen
de spanningen en moest er een zondebok gezocht worden. Uiteraard
waren dat de immigranten, in het bijzonder de Pakistanen, die als
bloedzuigende profiteurs het werk van de decent Brits
inpikten. Combo, de leider van de extreme skinheads, worstelt met
die complexe tegenstrijdigheid. Milky is (of was) een vriend, maar
hij is ook een zwarte, die hij volgens zijn overtuigingen moet
haten. Dat is heavy shit en op dat moment is de speelse,
grappige toon (Shaun met de franke smoel scoort bij een wicht dat
nog het best omschreven kan worden als ‘het spook van Cyndi
Lauper’) van de eerste helft heel ver weg.
Die thematiek wordt subtiel verwerkt en getuigt van een
bijzonder mature regisseur die geen schrik heeft om ambiguïteit in
het werk te laten sijpelen. Want hoe moet je je nu eigenlijk voelen
bij de geloofwaardige, eigenlijk zelfs aandoenlijke
vader-zoonrelatie tussen een neo-nazi die sympathiseert met het
National Front en een uk van twaalf die nog zo jong is dat je hem
alles kan wijsmaken? Combo luistert oprecht geïnteresseerd naar de
verhalen van Shaun, maar leert hem tegelijkertijd ook immigranten
racistisch uit te schelden. Zulke dingen dragen bij tot een
onheilspellend geladen sfeertje, getuige daarvan enkele
ademstokkende scènes. Word muisstil als de groep uiteen valt, tril
in de schoenen wanneer een schuimbekkende Combo met een machete een
Pakistaan bedreigt en kruip heel ongemakkelijk weg in de zetel
tijdens de climactische confrontatie waar de bom onvermijdelijk
barst.
Als visuele en auditieve ervaring is ‘This is England’ stukken
aantrekkelijker dan het meer droge werk van de gritty
Britten. Meadows houdt het sober en grauw, maar laat ook ‘cinema’
toe. Zo worden de zeitgeistbepalende montages visueel in de kijker
gezet met gepaste slow motion en andere stijlvolle effecten. Die
poëtische sfeerbeelden worden fijn ondersteund door een soundtrack
die hits van vroeger naadloos combineert met een tedere
instrumentale score die net niet té sentimenteel klinkt.
De cast levert fenomenaal werk. Vooral de jonge Thomas Turgoose
staat geweldig sterk te acteren en mag tussen vijf en zes zijn
prijs voor ‘ontdekking van het jaar’ komen afhalen. Turgoose is een
natuurtalent, een ongepolijste diamant die ondanks zijn jonge
leeftijd meer expressie en gevoel uit zijn karakterkopje kan
plooien dan zijn veel oudere collega’s. Hoewel het weerwerk van de
meer ervaren Stephen Graham ook de moeite is. De man knettert van
de intensiteit, frustratie en haat en laat de thermostaat spontaan
pieken elke keer hij zijn charismatische aanwezigheid laat voelen.
Meadows heeft een pracht van een film neergeschreven, maar het zijn
de acteurs die het onvergetelijk maken.
Met ‘This is England’ toont een rijpere Shane Meadows zich een
waardige opvolger van Ken Loach en Mike Leigh, Britse
collega-cineasten met een socio-politiek geweten. Meer zelfs, de
emotionele resonanties die de regisseur achterlaat maken van ‘This
is England’ één van de beste en meest aangrijpende films van het
jaar. Ontroerende, verontrustende en naar de keel grijpende cinema.
Niet te missen.
