Alles bij Neurosis is Extra Large: de songs (bezoekjes aan Dante’s Inferno), de albums (therapeutische marathonsessies), de concerten (maniakale bulldozerrituelen), de volumes (hoog) en de carrière (dertig jaar!). Met een bezetting die intussen al meer dan twee decennia ongewijzigd bleef, is de band stilaan een unicum in de wereld van het muzikale geweld. Eentje die eerder dit jaar bewees nog altijd te kunnen uithalen met een ouderwets verpulverende performance tijdens Roadburn. Samen met een resem concerten die door een cruciaal oeuvre razen, is er nu ook een nieuwe, elfde album.
Ter voorbereiding hebben we Honor Found In Decay (2012) nog eens opgelegd, en na een paar beluisteringen moeten we toch toegeven dat het de minste plaat is in de catalogus, dat ons respect voor de band misschien een eerlijker oordeel in de weg stond. De band beheerste er nog altijd de kunstjes waarmee hij in de jaren negentig een seismische schok veroorzaakte in de experimentele vleugel van de metal in de 90s, maar de vonk was soms ver te zoeken. Het was de plaat waar kolossaal plots een beetje plomp werd, langgerekt eigenlijk een beetje saai, en manisch gewoon intens. Het was, tja, de plaat op automatische piloot. Goed genoeg voor de volgelingen (u kent ze intussen wel), niet voor Neurosis.
Het was dus even afwachten wat een nieuw massief blok van de Californiërs zou opleveren. Het eerste wat opvalt: de bescheiden lengte van Fires Within Fires. Amper 41 minuten, waarmee het de kortste plaat is sinds The Word As Law (1990) en maar een minuut of twee langer dan de populaire Sovereign EP. Paniek bij heel wat fans, die intussen rekenden op een nieuwe uitputtingsslag van 60-70 minuten die je hier optilt en een eind verderop weer neerzet. Want Neurosis is op z’n best als je volledig opgeslorpt wordt in het oog van de storm en je de katharsis, die eeuwige strijd tussen brute lelijkheid en onverwachte schoonheid, tussen agitatie en rust, gefluisterde dreiging en gepijnigde kreet, mee kan beleven. Zelfs op Roadburn, waar de bandleden onthaald worden als Koningen, werd geen woord aan het publiek gericht. De muziek, en niets dan de muziek, is wat telt.
Vaststelling 1: de dagen van Neurosis als vernieuwer zijn gepasseerd. Er was een tijd, vanaf Souls At Zero, dat er voortdurend nieuwe oorden opgezocht werden, grenzen verlegd werden. Wat ongeveer aanhield tot de eeuwwisseling, toen de volgelingen stilaan beseften welk geschenk ze gekregen hadden en ermee aan de slag gingen. Given To The Rising (2007) leverde ook zonder vernieuwing nog een knaller op, terwijl Honour Found In Decay weinig toe te voegen had. Ook Fires Within Fires laat op zich geen grote verschuivingen horen, beweegt nog steeds in een zone vol psychedelische veldslagen, gierende samples, slepende introspectie en onverzettelijke ernst. En, ondanks al dat geweld, een ijzeren elegantie.
Vaststelling 2: ook zonder die vernieuwingen slaagt Neurosis erin om een consistente plaat af te leveren, en dat door een back to basics-beweging te maken die zijn sterktes in de verf zet, zonder dat er te veel afleiding aan te pas komt. Zo’n opener als “Bending Light” is Neurosis op en top: Meteen openen met een frontale mid-tempo riff, vervolgens terugtrekken in een meer atmosferische zone, om tenslotte terug te slaan met een uitbarsting die de intensiteit meteen vertienvoudigd. Die gezamenlijk geschreeuwde “Peeling the skin away reveals the heart” gaat tot op het bot. En tegelijkertijd valt ook weer op hoe belangrijk de aanwezigheid van Albini is. De even massieve als Spartaanse kracht komt nog altijd van Neurosis zelf, niet van een productie die alles opblaast tot een feest van valse steroïden.
Verder: een glorieus malende beweging in “A Shadow Memory” en het redelijk directe rifffeest van “Fire Is The End Lesson”, met een theatrale vocale uitwisseling in misschien wel de meest toegankelijke rocker in uit hun recentere platen. Alhoewel: die eer is misschien wel voorbehouden aan hoogtepunt “Broken Ground”, hun beste sinds “Water Is Not Enough” van Given To The Rising, dat het atmosferische, het roots-element van Von Till en Kelly’s soloplaten, én het woeste riffgeweld aan elkaar koppelt in een naadloos geheel. Dat is het verschil tussen een song die je dankzij een geoliede dynamiek negen minuten lang op het puntje van je stoel houdt, en eentje die ter plekke heavy staat te wezen, wachtend op een implosie.
“Reach” hangt tenslotte uit op het terrein van de tribale folk dat ze een jaar of vijftien geleden graag verkenden, met een ontlading die wordt uitgesteld en uitgesteld, maar na een minuut op acht wel toeslaat als een bloederige voorhamer. Die kunst verstaan ze nog altijd als geen ander. En dan is het even plots gedaan. Opnieuw: Fires Within Fires is een album dat door heel wat Neurosis-fanaten misschien ervaren zal worden als een EP, een proevertje voor nieuwsgierigen met een beperkte weerbaarheid. De band is nu eenmaal synoniem geworden voor de ervaring die net nog een stap verder en dieper gaat. Anderzijds kan het ook geen kwaad dat hun excessieve metalvariant eens in (relatief) vetvrije gedaante gepresenteerd wordt. Een instant classic is deze elfde zeker niet, maar als de concerten van eerder dit jaar al bewezen dat de band nog niet moet afgeschreven worden, dan is dit een prima bevestiging daarvan.
