4AD, 2008
Ironisch: gezien de opspuitende recessie in IJsland krijgt de
eerste lettergreep van de hoofdstad (Reykjavík dus, beste
miss-kandidates) een bittere bijklank, maar op muzikaal vlak zijn
er nog lang geen overheidsmaatregelen nodig om de ijsberg met topje
en al van de verdrinkingsdood te redden. Eén van de vaandeldragers
van die IJslandse hausse heet Jóhann Jóhannsson. Deze
duivel-doet-al is de motor achter het geweldige Apparat Organ
Quartet, runt het platenlabel Kitchen Motors, schrijft soundtracks
voor talloze projecten en tussenin fileert hij ook nog eens van
melancholie bloedende harten in ragfijne reepjes met zijn
soloplaten. Hij volgt daarbij een gelijkaardig recept als Ludovico
Einaudi en Max
Richter: een dromerige melange van klassiek en elektronica die
tederzacht de zintuigen streelt. Op ‘Fordlandia’, ’s mans derde
album, wijzigt Jóhannsson geen letter aan zijn werkwijze, maar het
zijn verzuurde azijnpissers die daar hun slaap om laten.
We gaan er namelijk geen doekjes om winden: ‘Fordlandia’ is net als
zijn voorgangers ‘Englabörn’ en IBM 1401, A User’s
Manual een bloedmooie plaat met diezelfde, instant-herkenbare
Jóhannsson-stempel stevig in de sound gedrukt. De man drapeert zijn
traag ontluikende composities nog steeds met melodieën als
thermische dekens die voor een gestadige blos op de wangen zorgen.
Ook de koude elektronische details vormen opnieuw het schuim op de
zacht aanzwellende golven van strijkers en ook het meesterlijke
evenwicht tussen lang uitgesponnen composities en
melodieminiatuurtjes is de IJslander niet uit het oog verloren. Al
deze ingrediënten maken van ‘Fordlandia’ een ijspaleis met een
gloeiende kern dat menig bevoren hart zal ontdooien.
Net als met ‘IBM 1401, A User’s Manual’ is ‘Fordlandia’ ook
opgehangen aan een thematische kapstok (Henry Ford), maar in
tegenstelling tot Jóhannssons vorige plaat echoot die conceptuele
insteek veel minder in de muziek. Waar de pianist/arrangeur toen
nog een zestigkoppig strijkersorkest liet converseren met
authentieke opnamen van een oude computer, bevat ‘Fordlandia’ geen
extramuzikale referenties. Het komt de tijdloosheid van de lange
titeltrack enkel maar ten goede: de subtiele elektronica die door
de zacht vloeiende strijkers waait, zorgt voor een rush in
slowmotion zoals enkel Jóhannsson die kan opwekken. Die roes lost
z’n greep bijna nergens want hypnotiserende parels als ‘The Rocket
Builder (to Pan!)’ en ‘Fordlandia-Aerial View’ zijn op dezelfde
dromerige leest geschoeid.
Op ‘Fordlandia’ toont Jóhannsson zich opnieuw een meester van de
dosering. Tussen deze rijzige composities smokkelt hij namelijk een
aantal korte, ingetogen momenten (‘melodia’s’ genaamd). Het zijn
allerminst maagtabletten om zure oprispingen tegen te gaan, want de
IJslander kiest voor een constant ingetogen droomsfeertje dat
zachtjes de oren binnenglijdt. Deze interludia vormen wel de
perfecte brug tussen de langer uitgesponnen composities op
‘Fordlandia’ en ze trekken middels subtiele accenten de ingehouden
adem uit onze tintelende bast. Van fluisterende klarinetten in
‘Melodia (I) en ‘Melodia (IV)’ tot angelieke toefjes piano in
‘Melodia (III): nuances als deze verlenen ‘Fordlandia’ een lichte
variatie en strakke uitgebalanceerdheid tegelijkertijd.
Ook wanneer Jóhannsson in z’n epische composities andere paden
bewandelt, is het resultaat vertederend mooi. Zo eist de
knisperende elektronica in ‘Melodia (Guidelines For A Space
Propulsion Device Based On Heim’s Quantum Theory)’ een grotere rol
op en die injectie verleent de track de lichtvoetige speelsheid van
een mousserend wijntje. In ‘The Great God Pan Is Dead’ worden zelfs
koren geïntroduceerd, maar ondanks het geflirt met de grenzen van
de theatraliteit gaat Jóhannsson nooit over de schreef. Elke
compositie op ‘Fordlandia’ valt namelijk als een puzzelstukje op
z’n plaats, ten dienste van het grotere geheel.
Met ‘How We Left Fordlandia’ kust Jóhannsson ons tenslotte vaarwel.
De cirkel is rond en de lichaamhaartjes vallen traagjes weer op hun
plaats. Met ‘Fordlandia’ mag de IJslander dan wel een plaat gemaakt
hebben die volledig geënt is op z’n vorige werk, maar de man heeft
z’n composities afgeroomd met nog sterkere melodieën en een
sfeerschepping die bedwelmender is dan ooit. ‘Fordlandia’ wordt
alleszins onze favoriete hideout voor de nakende winter. En bij
u?
http://www.myspace.com/johannjohannsson
