98 min. /
België / 2007
’t Is best mogelijk dat ‘Firmin’ volgens de logica
van regisseur Dominique Deruddere iets weg had van een revanche.
Tien jaar geleden maakte de sympathieke Brusselaar immers de
low budget film ‘Hombres Complicados’, volgens het
principe: “men neme Josse De Pauw, Dirk Roofthooft en een camera,
en meer heeft men niet nodig”. Gelijktijdig kwam echter ‘Oesje’ in
de zalen, een klucht rond Chris van den Durpel-typetje Kamiel
Spiessens, en de gevolgen zijn gekend. Kamiel sliste zich een weg
naar de top van de Vlaamse box office en mentaal minder
bedeelden overal ten lande zijn het woord “oesje” gaan gebruiken
alsof ze daar trots op moeten zijn, terwijl ‘Hombres’ bij mijn
weten nog altijd niet eens met een dvd-release is gezegend. ‘Dat
overkomt me geen tweede keer,’ moet Deruddere gedacht hebben en
ziehier het resultaat. Of nog beter: zie dat resultaat liever niét.
Deze tweede langspeler met van den Durpel draait rond het
typetje Firmin Crets, een ex-bokser die in 1979 kans maakte op de
titel van kampioen van België, maar op verdachte wijze verloor van
Freddy White (Jan “jà, ik doe in alles mee” Decleir). Tegenwoordig
mag Firmin de vloer vegen in White’s boksclub. Zijn kansen keren
echter wanneer Mohammed (Said Assissi) de club binnenstapt. Freddy
White, een ware combinatieschurk die vrouwen afpakt, mensen tegen
elkaar opzet, zwakkeren uitscheldt en ook nog eens een racist
blijkt te zijn, wil de jonge Marokkaan stante pede buitenpesten,
maar Firmin ziet een groot bokstalent in hem. Hij besluit Mohammed
te trainen en hem uit te spelen tegen de protégé van White om het
kampioenschap van België te winnen.
Een echt grote fan van Chris van den Durpel ben ik nooit
geweest; over het algemeen zie ik in z’n sketches een degelijke
acteur rondlopen, die goed is met z’n stemmetjes en z’n imitaties,
maar die maar zelden ook een écht leuke situatie te spelen krijgt.
Programma’s als ‘Chris en Co’ zijn wat mij betreft staaltjes van
erg luie humor: ze hebben een typetje, ze hebben een acteur die
getalenteerd (of in ieder geval geroutineerd) genoeg is om
nooit uit z’n rol te vallen en daar doen ze het dan maar mee. Eens
een keertje iets origineels of spits bedenken voor die typetjes, is
op dat moment schijnbaar al overbodig geworden. De Britten hebben
Sacha Baron Cohen, wij hebben van den Durpel. Soms suckt
het om een Vlaming te zijn.
Dat de grappen in ‘Firmin’ dus niet allemaal “op ons oog” zouden
zijn, lag dus in de lijn der verwachtingen. We krijgen Peter Van
Den Begin als charlataneske tv-reporter die Crets continu
aanspreekt als “Kerst” (nee, écht!). Wanneer Firmin met Mohammed
gaat rennen verwart hij rechts met links, zodat Mohammed (hou u
vast aan uw corset) de verkeerde richting inloopt! En
verder is Deruddere gefascineerd door Firmins huisdier, een geheel
digitale hamster die schaduwbokst, op z’n kop gaat staan en vanuit
zijn luie zetel naar tv kijkt. Ja hoor, het parochiezaalniveau van
pakweg ‘FC De Kampioenen’ is nooit veraf wanneer Deruddere en van
den Durpel lollig proberen te doen.
Wat wel verrassender is, is dat de regisseur zo zelden echt mikt
op de lach. In plaats van een voor de hand liggende klucht van
‘Firmin’ te maken, probeert hij zowaar een smartlap te puren uit
het verhaal van de gerateerde bokser met de scheefgeklopte neus.
Firmin zit breeduit snotterend in een café te vertellen over
the one that got away (bedrog en gerommel alom in het
bokswereldje, zo blijkt) en Deruddere neemt meteen ook de
gelegenheid even te baat om een lans te breken voor
verdraagzaamheid. Mohammed heeft namelijk een blank vriendinnetje,
en geen van de beide ouderlijke gezinnen mag dat weten. “Mijn vader
kan allochtonen alleen uitstaan als ze bij de Rode Duivels spelen
en veel goals scoren,” zegt dat meisje, gespeeld door Cathérine
Kools. Allemaal zeer goed bedoeld, ongetwijfeld, maar in een film
rond Firmin bloody Crets komen dat soort zijspoortjes op
z’n best geforceerd en op z’n ergst paternalistisch en betuttelend
over.
Wat dat betreft zat Deruddere natuurlijk vanaf het begin met wat
je noemt “een ‘catch-22’: als hij gewoon het meest voor de hand
liggende had gedaan en een all-out domme komedie van
‘Firmin’ had gemaakt, had iedereen hem dat verweten (‘Oesje’ kreeg
destijds ook niet bepaald schitterende kritieken). Nu probeert hij
er iets méér van te maken dan dat en lijkt het onnatuurlijk.
You’re damned if you don’t and you’re damned if you do. Ik
zou niet graag in zijn schoenen hebben gestaan. Misschien meteen
een goeie indicatie dat de typetjes van van den Durpel sowieso al
niet om een verfilming staan te schreeuwen.
Daarbij komen nog de dialogen, die ongeveer even subtiel zijn
als een klap met een loden pijp op de schedel. Neem de scène waarin
Mohammed voor het eerst de boksclub komt binnengewandeld: “Hallo,
ik heet Mohammed. Ik kom van Antwerpen, maar nu woon ik in Gent. Ik
wil hier komen boksen omdat de beste bokser van heel België hier
zit.” Waarmee we meteen alle informatie die we ooit over hem te
weten zullen komen, met de paplepel hebben binnengekregen. Reactie
van Jan Decleir: “Pak je kameel terug naar huis.” Wat allicht een
slinkse manier is om aan het publiek duidelijk te maken dat hij
racistische neigingen heeft. Sluwe schrijver, die Deruddere.
Nooit gedacht dat ik het ooit zou moeten zeggen, maar het enige
dat nog een klein beetje degelijk is aan ‘Firmin’, is uitgerekend
de acteerprestatie van Chris van den Durpel, die bewijst dat hij
met dat typetje toch verschillende emoties tot leven kan wekken. In
een sketch blijft zo’n personage noodzakelijk beperkt tot één
enkele emotionele noot. Hier wordt er meer van hem gevergd en hij
kan het leveren. Jan Decleir is uiteraard een goed acteur, maar hij
weet schijnbaar niet dat hij ook al eens “nee” mag zeggen tegen een
script, en in de bijrollen zien we vooral veel vergeetbare show
me the money-prestaties.
Ach ja, ik kan het Dominique Deruddere niet kwalijk nemen dat
hij dit heeft gemaakt. Zijn laatste films waren allemaal flops, die
mens heeft geld nodig. Zo simpel is het. Maar het blijft zonde dat
de man die ooit zijn carrière begon met het mooie ‘Crazy Love’ zich
nu hiermee moet bezighouden. Dat hij met de opbrengsten van
‘Firmin’ maar snel zijn schulden afbetaalt en opnieuw begint aan
een persoonlijk project dat wél iets te betekenen heeft.
