Hoewel de Portugese saxofonist Rodrigo Amado (°1964) al heel wat ervaring op zak heeft, is hij een laatbloeier die pas sinds het laatste decennium kan rekenen op wat (internationale) naambekendheid. Dat hij recent een piekperiode beleeft, wordt nu mooi in de verf gezet door maar liefst drie uitstekende albums die zowat tegelijkertijd verschijnen.
De voorbije jaren vielen vooral de uitmuntende albums van zijn Motion Trio met cellist Miguel Mira en drummer Gabriel Ferrandini op, waarvan de laatste twee gastmuzikant/trombonist Jeb Bishop aan boord haalden. Het waren producten van muzikanten die gespierd kunnen uithalen, maar zich nergens laten gaan met oppervlakkig geharrewar en gehamer. Een organisch verbond en doorgedreven communicatie blijft het belangrijkste. Dat hij ook al speelde met het kruim van de Europese en de Amerikaanse collega’s spreekt dan ook boekdelen. Indrukwekkend voorbeeld van een recente bijdrage binnen andermans projecten is ook het meest recente album van Luis Lopes’ Humanization 4tet, dat iets nauwer tegen de rock-‘n-rolltraditie aanleunt, maar al een net zo mooi platform biedt aan de blazende Portugees.
Nu zijn er dus drie nieuwe albums. Het eerste daarvan (op Clean Feed, het label dat Amado mee hielp opstarten) laat een nieuw kwartet aan het werk horen. Alhoewel, echt nieuw kan je dit Wire Quartet niet noemen, want de jonge Gabriel Ferrandini zit ook achter de vellen van het Motion Trio en naast hem krijgt hij gezelschap van bassist Hernani Faustino, zijn maatje bij het RED Trio. De band wordt vervolledigd door gitarist Manuel Mota, een wat miskende figuur die vooralsnog onder de radar is blijven steken, maar een cruciale rol speelt in het succes van deze indrukwekkende plaat. Zijn kribbelkrabbelstijl, deels verwant aan Derek Bailey, maar ook verankerd in een traditie van rock-‘n-skronk, zorgt voor een onaflatende rusteloosheid en een klankenonderzoek dat zelfs in de meest ingetogen momenten aangehouden wordt.
Doorheen drie stukken, waarvan het eerste bijna een half uur beslaat, laat het kwartet zich horen als een getalenteerde eenheid die bewegingen maakt tussen woelig of bluesy heen-en-weer-verkeer, maar soms ook gestaag aandikt en de temperatuur de hoogte injaagt, zodat je plots belandt in een uit de kluiten gewassen muur van geluid die zich niet helemaal laat temmen. Ferrandini en Faustino schuiven het geratel, gepluk en geritsel regelmatig terzijde voor iets dat bijna toegankelijk lijkt, maar echt doorsnee wordt het nooit. Dat hun samenwerking toch voor een trance-effect zorgt maakt het dan dubbel zo mooi en draagt bij tot de ongedwongen sfeer die doorheen het hele album loopt.
Amado heeft een warme, koffiekleurige klank en zal zelden de extremen van de mogelijkheden opzoeken, maar zorgt binnen die nauwere speelzone wel steeds voor uitdaging, met cyclische patronen, ideeënflarden die plots opduiken, even dienen als inspiratie voor variaties en vervolgens weer terzijde geschoven worden. Hij slaagt erin om riffjes te gebruiken die bluesy klinken zonder beroep te doen op voorspelbare ideetjes, maar net zo vaak een mysterieuze zone opzoeken. De stukken gaan allemaal ingetogen van start, maar hebben hun eigen karakter – de ene keer gevuld met cyclische saxpatronen en resonerende cimbalen (“Surrender”) en dan weer in een ontspannen wisselwerking waarbij Amado wel leidt, maar zijn compagnons voortdurend naast zich duldt (“”To The Music”). Het resultaat is soulvol, maar niet behaagziek, krachtig zonder patserig te zijn en vooral doordrongen van een explorerende intensiteit die meer dan drie kwartier aanhoudt.
De twee andere albums, verschenen op het Litouwse No Business, laten het al bekende Motion Trio horen in het gezelschap van trompettist Peter Evans. Eerst werd Live In Lisbon opgenomen, en twee dagen erna het studioalbum The Freedom Principle. Het live album (weetje: de hoes werd geschilderd door Amado’s vader, Manuel Amado) start opnieuw aarzelend, waarbij meteen een knap contrast te horen is tussen de saxofonist en de trompettist. Zoekt Amado het aanvankelijk vooral bij trage uithalen, dan stuurt Evans meteen aan op een grilliger verkeer. Lijkt het soms alsof hij niet zomaar geagiteerde commentaar levert op het spel van Amado, maar tegelijkertijd ook nog eens met zichzelf in dialoog gaat.
Beide albums zijn dan ook volop bewijzen van Evans’ fenomenale instrumentbeheersing. Van extatische slierten die met een intimiderende precisie en timing worden uitgevoerd, tot repetitieve ideeën en gretig gebruik van extended techniques: het zit er allemaal in, met soms verbluffende resultaten. En het gaat verder dan geslurp en gereutel; met een hoofdtelefoon op leidt het tot een ongehoord spektakel. Het zou echter allemaal niet zo indrukwekkend geweest zijn als hij niet kon teren op zo’n inventieve interactie met dit prachtige Portugese trio, dat net als het Wire Quartet voortdurend in beweging blijft en verkent. Het album is vooral ook een ideale manier om Ferrandini aan het werk te horen: die heeft de explosiviteit in huis om zich te kunnen meten met de geweldenaars, maar ook de finesse om van deze ontmoeting zoveel meer te maken dan een wedstrijdje epateren.
Wat hier te horen valt, sluit vermoedelijk iets nauwer aan bij de traditionele (free) jazz, maar gladjes wordt het nooit, terwijl de B-kant van het album aanvankelijk zelfs eerder abstract terrein opzoekt, weliswaar om van daaruit, en onder Amado’s leiding, een meer lyrische koers te varen. De manier waarop die zich verhoudt tot de trompettist is al de moeite van het beluisteren waard en ondanks een minder excentrieke stijl al net even intimiderend. Wat Amado immers heeft, is een zelfverzekerde, organische flow die gaandeweg openbloeit tot een onwrikbare massa.
Mankeren studioplaten vaak de energie en het lef van concertregistraties, dan gaat dat niet op voor The Freedom Principle, dat uitpakt met eenzelfde urgentie en creativiteit, maar misschien ook de meest dwarse, veeleisende plaat van de twee is (en ook nog eens twintig minuten langer duurt). Is Evans misschien de dominante figuur op de eerste plaat, dan is hier alles mooier verdeeld en valt vooral op dat Mira’s spel iets meer tot z’n recht komt. In het 27 minuten durende titelnummer wordt het voortouw genomen door Amado met sputterende herhalingen, tot Evans plots opduikt met circulaire ademhaling, om vervolgens in discussie te gaan met de metalige ondergrond van Ferrandini’s percussie.
Wat daarop volgt voert de luisteraar via fragiele tederheid naar een prikkelend verkeer waarbij met het hoofd vooruit in de wereld van pure klankenverkenning gedoken wordt (“Shadows”), die de band op z’n meest rauw en onvoorspelbaar laat horen, maar in de tweede helft ook weer in een iets traditioneler formaat, al hebben de rauwe klanken het laatste woord. Afsluiter “Pepper Packed” laat dan weer horen dat het kwartet helemaal niet de behoefte voelt om alles vol te stouwen met corpulente ideeën. De ritmesectie speelt inventief maar sober, terwijl Amado, die met zijn tenorsound vaak aanleunt bij het baritonregister, hier kiest voor een verrassend hoge en lichte klank die voortdurend in en uit de traditie lijkt te stappen. Eindigen gebeurt dan weer met een aangehouden drone van Evans die minutenlang wegdeemstert in een omgeving van bas- en drumstrelingen.
Amado en co. maken hier geen grootse statements, zoeken niet het extremisme op en hebben ook niet de intentie om onbekend terrein te ontginnen. Wat je hier wél te horen krijgt, is een imponerende vorm van muzikale democratie, waarbij de muzikanten het onbekende vertrouwd doen klinken, de Amerikaan zich opnieuw bewijst als een van de meest complete stilisten van zijn generatie, de Portugezen bewijzen waarom ze internationaal steeds meer respect afdwingen en Amado in het bijzonder overtuigt als onwrikbare rots in de branding, een muzikant waar je gewoonweg niet omheen kan. Kortom, een hattrick van formaat.
Live In Lisbon verscheen enkel op vinyl (oplage van 300 stuks), de andere albums verschenen op cd. De drie albums zijn te verkrijgen via Instant Jazz.
